امواج صوتی

امواج صوتیامواج صوتی ، امواج مکانیکی طولی هستند. این فیزیک امواج می‌توانند در جامدات ، مایعات و گازها منتشر شوند. ذرات مادی منتقل کننده این فیزیک امواج ، در راستای انتشار موج نوسان می‌کنند. فیزیک امواج مکانیکی طولی در گستره وسیعی از بسامدها به وجود می‌آیند و در این میان بسامدهای فیزیک امواج صوتی در محدوده‌ای قرار گرفته‌اند که می‌توانند گوش و مغز انسان را برای شنیدن تحریک کنند.

این محدوده تقریبا از ۲۰ هرتز تا حدود ۲۰۰۰۰ هرتز است و گستره شنیده شدنی نامیده می‌شود. فیزیک امواج مکانیکی طولی را که بسامدشان زیر گستره شنیده شدنی باشد امواج فرو صوتی ، و آنهایی که بسامدشان بالای این گستره باشد ، امواج فراصوتی گویند.

تولید صوت :

هر گاه به جسمی ضربه می‌زنیم لایه‌های هوا بین دست ما در جسم جابجا می‌شوند و اگر این جابجاییها بیش از ۱۶ بار در ثانیه باشند، صدا ایجاد می‌شود. برای اینکه بهتر بتوانیم نقش اندامهای گفتار را در تولید آواهای زبان فارسی مورد مطالعه قرار دهیم، ابتدا به نظر می‌رسد لازم است مطالب مختصری درباره چگونگی تولید آوا یا صوت ارائه کنیم.

آوا یا صوت از ارتعاش مولکولهای هوا حاصل می‌شود. ارتعاش یعنی حرکت مولکولهای هوا از جای خود در مسیر معین و بازگشت آنها به جای اولیه. این پدیده فیزیکی را اصطلاحا موج می‌نامیم. برای آنکه بتوانیم یک تصویر تقریبی از طرز بوجود آمدن موج صوتی را مجسم کنیم پاندولی را در نظر می‌گیریم. اگر وزنه پاندول را به یک طرف کشیده آن را رها سازیم، پاندول با سرعت ، به منتهی الیه طرف دیگر رفته دوباره در همان مسیر بجای اول می‌گردد. این حرکت به دفعات زیاد صورت می‌گیرد، ولی در هر دفعه خط سیر آن اندکی کوتاهتر می‌شود تا اینکه وزنه پاندول دوباره به حالت اولیه یعنی سکون در آید.

وزنه پاندول در این حرکت ، لایه‌ای از مولکولهای هوا را با خود به جلو می‌راند و این عمل موجب می‌شود که در یک سوی وزنه ، رقت مولکولی در سوی دیگر تراکم مولکولی ایجاد شود. رقت یعنی زیاد شدن فاصله بین مولکولها و تراکم یعنی کم شدن فاصله آنها. اگر با دو دست یک لاستیک را بکشیم طول لاستیک زیاد می‌شود یا به سخن دیگر ، لاستیک کش می آید.

علت این موضوع آن است که فاصله بین مولکولها در قسمتهای میانی لاستیک زیاد شده و مولکولها بین دو سر لاستیک زیاد شده و مولکولها به طرف دو سر لاستیک کشانده می‌شوند و در نتیجه فاصله میان مولکولها در دو سر لاستیک کم می‌شود. بدین ترتیب در قسمت میانی لاستیک رقت مولکولی و در دو سر آن تراکم مولکولی ایجاد می‌شود. اکنون اگر دو سر لاستیک را رها کنیم مولکولها دوباره به جای اولیه خود بر می‌گردند.

خاصیت ارتجاعی هوا :

هوا نیز دارای همین خاصیت ارتجاعی است، منتهی به مراتب بیشتر از لاستیک. هر رقت و تراکم مولکولی در هوا موجب رقت و تراکمهای دیگر می‌گردد. بدین معنی که ، هنگامی که یک لایه از مولکولهای هوا به جلو رانده می‌شود این لایه به نوبه خود لایه دیگری را به جلو می‌راند و خود به حال اول بر می‌گردد. لایه جدیدی نیز لایه دیگری را ، و به همین ترتیب این عمل بارها و بارها تکرار می‌گردد تا انرژی به پایان برسد. این جابجایی مولکولها اگر بیش از ۱۶مرتبه در ثانیه تکرار گردد صدا بوجود می‌آید.

اگر کتابی را از ارتفاع معینی به طرف زمین رها کنیم بر اثر سقوط کتاب ، فشار هوای بین کتاب و زمین زیاد می‌شود و این فشار ، مولکولهای هوا را به اطراف می‌راند. مولکولهای رانده شده به نوبت مولکولهای مجاور خود را به جلو رانده و خود به حالت اول بر می‌گردند. این عمل آنقدر تکرار می‌شود تا انرژی حاصل از سقوط کتاب به پایان برسد. هنگام تماس کتاب با زمین صدایی به گوش می‌رسد، در صورتی که در اثنای سقوط آن صدایی شنیده نمی‌شود.
علت این است که هنگام تماس کتاب با زمین ، بر اثر زیاد بودن مقدار انرژی جابجا شدن مولکولها یا همان رقت و تراکم هوا خیلی بیشتر از ۱۶ مرتبه در ثاینه است و به این علت صدای حاصله قابل شنیدن می‌باشد. هر رقت و تراکم یک سیکل نام دارد و تعداد سیکل در ثانیه تواتر یا بسامد نامیده می‌شود. بنابراین ، وقتی می‌گوییم فرکانس (تواتر) موج مثلا ۵۰۰ سیکل است، یعنی ۵۰۰ مرتبه رقت و تراکم در مولکولهای هوا ایجاد شده است. هر قدر بسامد بیشتر باشد صدا به اصطلاح زیرتر است و نیز قدر بسامد کمتر باشد صدا اصطلاحا بمتر است.

چشمه فیزیک امواج فروصوتی و فراصوتی :

فیزیک امواج فروصوتی که با آنها سروکار داریم معمولا توسط چشمه‌های بزرگ تولید می‌شوند. امواج زمین لرزه‌ای از آن جمله‌اند. بسامدهای بالای مربوط به فیزیک امواج فراصوتی را می‌توان به وسیله ارتعاشات کشسان یک بلور کوارتز که بر اثر تشدید با یک میدان الکتریکی متناوب در بلور القا شده است ، ایجاد کرد. به این طریق می‌توان بسامدهای فراصوتی به بزرگی ۶×۱۰۸ هرتز تولید کرد. طول موج متناظر با این بسامد در هوا در حدود ۵×۱۰-۵ سانتی‌متر است که همان حدود طول موج نور مرئی است.

مشخصات فیزیکی :

جابجایی یا ارتعاش مولکولهای هوا در تمام جهات صورت می‌گیرد و بسته به مقدار انرژی موجود ، هر لایه از مولکولها مسافتی را طی می‌کنند. به سخن دیگر هر چه انری بیشتر باشد مسافتی را که موج می‌پیماید بیشتر است. طول مسافتی را که هر طبقه از مولکولهای هوا طی نموده و دوباره به جای اولیه خود بر می‌گردد دامنه نوسان نامند. هر چه آن مسافت زیادتر باشد صدا بلندتر است. بلندی صدا را با زیر و بمی آن نباید اشتباه کرد، زیرا بلندی صدا مربوط به تعداد ارتعاش در ثانیه است.

بنابراین صدای ممکن است بم ولی بلند باشد. بالعکس صدای دیگری ممکن است زیر ولی کوتاه باشد. اگر امواج صوتی در مسیر حرکت خود به جسمی از قبیل پرده گوش برخورد کنند و آن را به همان اندازه مرتعش سازند، ارتعاش پرده گوش بوسیله اندامهای گوش داخلی به مراکز اعصاب شنوایی منتقل گشته و در نتیجه صدا شنیده می‌شود و عکس العمل لازم صادر می‌شود.

چشمه فیزیک امواج شنیده شدنی :

فیزیک امواج شنیده شدنی در تارهای مرتعش (بلندگو ، طبل) ایجاد می‌شوند. همه این عناصر مرتعش به تناوب هوای پیرامون خود را در حرکت به طرف جلو ، فشرده و در حرکت به طرف عقب ، رقیق می‌کنند. هوا این آشفتگیها را بصورت موج از چشمه به خارج انتقال می‌دهد. این فیزیک امواج به هنگام وارد شدن در گوش ، احساس صوت را بوجود می‌آورند. موجهایی که تقریبا متناوب هستند و یا تعداد کمی از مؤلفه‌های تقریبی متناوب را شامل می‌شوند، احساس خوشایندی بوجود می‌آورند (اگر شدت خیلی زیاد نباشد) اصوات موسیقی از این جمله‌اند. صوتی که شکل موج آن متناوب نباشد ، بصورت نوفه شنیده می شود. نوفه را می‌توان برهمنهشی از امواج متناوب دانست که در آن تعداد مؤلفه‌ها خیلی زیاد است.

یک آزمایش ساده :

دو سر یک سیم فولادی به طول یک متر و به قطر یک میلیمتر را که کشیده شده و بوسیله دو قطعه سنگ یا آهن محکم شده است ، در نظر می‌گیریم. حال اگر وسط سیم را به کناری کشیده و رها کنیم صدایی شنیده نمی‌شود، در صورتی که ارتعاش آن کاملا به چشم دیده می‌شود. ولی اگر یک طرف سیم را به کنار یک لنگه در تخته‌ای متصل کنیم و آزمایش را دوباره انجام دهیم، صدای آن کاملا شنیده می‌شود، با وجود آنکه ارتعاش آن مشهود نیست. علت این امر آن است که در دفعه اول هوای مجاور سیم بجای اینکه تراکم و انبساط پیدا کند، روی سیم لغزیده است و در مرتبه دوم هوای مجاور لنگه در ، مجال لغزیدن و رسیدن به کنار آن را قبل از تجدید ارتعاش نداشته است.

امواج صوتی در جامدات و مایعات :

همانطور که درون هوا ارتعاشات طولی توام با تراکم و انبساط منتشر می‌شود، به همان طریق نیز ارتعاشات طولی توأم با تراکم و انبساط در داخل مایعات و جامدات انتشار پیدا می‌کنند. اگر میله فلزی را برای لحظه کوتاهی در امتداد خودش کشیده و رها کنیم ، تراکم و انبساط در طول میله انتشار پیدا خواهد کرد و همین طور اگر نقطه‌ای از جسم جامد را مرتعش سازیم (به عنوان مثال با چکش به گوشه یک قطعه سنگ یا فلز بزنیم) تراکم و انبساط به شکل سطوح کروی در تمام جسم مرتعش منتشر می‌شوند.
مخصوصا نباید چنان کرد که انتشار تراکم و انبساط درون اجسام مختص به ارتعاشات شنیدنی است، بلکه هر نوع ارتعاش با هر فرکانس ممکن است در آنها انتشار یابد. تنها فرقی که جامدات و مایعات در انتقال صوت با هوا و گاز دارند در زیاد بودن سرعت انتشار صوت در آنهاست.

مشاهدات تجربی :

چیزی که در موقع انتشار صوت در هوا انتقال می‌یابد، هوا نیست. به دلیل اینکه صدای هواپیما از ابر و دود غلیظ عبور کرده و به ما می‌رسد. بدون آنکه ابر را پراکنده ساخته و با خود به طرف ما بیاورد.

هوا در حین انتشار صوت جلو و عقب می‌رود. یعنی مرتعش می‌شود. برای مشاهده این امر کافی است یک قطعه فیلم عکاسی را بین دو انگشت گرفته و در مقابل آن با آواز بلند بخوانیم، در اینصورت حرکت رفت و آمد تند فیلم را به خوبی در محل اتصال انگشتان خود با فیلم حس می‌نماییم.

عبور فیزیک امواج صوتی در هوا با کم و زیاد شدن فشار (انبساط و تراکم) همراه می‌باشد. در جدار لوله صوتی سوراخی درست کرده و سپس ورقه نازک کاغذی روی آن می‌چسبانیم و از خارج به این کاغذ پاندول سبک ساده از چوب آقطی آویزان نموده و لوله را بطور افقی نگاه به بالا و پایین رفتن می‌کند. اگر تنها هوا حرکت می‌کرد و اختلاف فشار در آن وجود نداشت پاندول رفت و آمد نمی‌کرد زیرا حرکت ارتعاشی هوای درون لوله موازی با سطح کاغذ بوده و ممکن نبود که تولید حرکت متناوب در ورقه کاغذ بنماید.

در نتیجه وجود همین انبساط و تراکم ، در فیزیک امواج صوتی ، اختلاف چگالی متناوب پیدا می شود. زیرا اگر تغییر فشار را در فیزیک امواج صوتی قبول کنیم لازم است که تغییر چگالی در آنها رانیز قبول کنیم. به کمک چندین پاندول که در طول لوله صوتی افقی بطریق فوق آویزان کرده‌ایم می‌توانیم ثابت کنیم که هنگام ایجاد صوت در لوله ، پاندولی که نزدیکتر به دهانه لوله است زودتر از پاندولهای دیگر به ارتعاش در می‌آید.

پس وقتی قسمتی از هوای درون لوله در داخل آن به سمت انتهای آن حرکت کرده و قسمت دیگری از هوای درون لوله ساکن است، ناچار چگالی قسمتی که بین این دو قسمت متحرک و ساکن قرار دارد ، تغییر کرده است. موضوع وجود اختلاف چگالی در هوای مرتعش عملا به تحقیق رسیده است و از تغییر چگالی هوا در موقع ارتعاش که باعث تغییر ضریب شکست می‌شود، استفاده کرد. و فیزیک امواج صوتی را به کمک جرقه الکتریکی عکسبرداری نموده‌اند.

لیست از منتخب کتاب های فیزیک ، نجوم ، زیست و شیمی

ناشر نویسنده عنوان مد‌ر‌سه جانیس و‌ان کلیو‌/تر‌جمه و‌تالیف:طاهر‌ه ر‌ستگار‌-شاهد‌ه سعید‌ی 101آز‌مایش لذ‌ت بخش فیز‌یک جاو‌د‌ان خر‌د‌ مو‌ر‌ت شو‌لتز‌/ تر‌جمه:محمد‌حسین مصطفو‌ی ر‌جائی-فر‌ید‌و‌ن شکو‌هی 813سئو‌ال و‌جو‌اب د‌ر‌بار‌ه اتو‌مبیل شما انقلاب اسلامی میشل ر‌اپینا/تر‌جمه:صاد‌ق حد‌اد‌کاو‌ه آب انقلاب اسلامی پی یر‌پانی/ تر‌جمه:هاد‌ی و‌ثیق آب و‌هو‌اشناسی سمت کیت بو‌شر‌/د‌کتر‌هو‌شنگ قائمی آب و‌هو‌ای کر‌ه ز‌مین ج1و‌2 انقلاب اسلامی فلیکس،تر‌و‌مب/تر‌جمه:مهند‌س مصطفی د‌نبلی آبهای ز‌یر‌ز‌مینی فیض د‌انش حمید‌ه فیضآباد‌ی آتشفشان مجله علو‌م نو‌ین مد‌ر‌سه د‌کتر‌محمد‌ر‌ضاملار‌د‌ی-غلامحسین لطیفی-سید‌ر‌ضاآقاپو‌ر‌مقد‌م آز‌مایشگاه شیمی بر‌ای د‌انشآمو‌ز‌ان د‌بیر‌ستان آمو‌ز‌ش و‌پر‌و‌ر‌ش گر‌د‌آو‌ر‌ند‌ه و‌تر‌جمه‌:مجید‌عمیق-م.ی.نو‌ر‌و‌ز‌یان آز‌مایشهای ساد‌ه فیز‌یک مر‌کز‌تحقیقات معلمان اصفهان جعفر‌شیخ الاسلام آز‌مایش های شیمی ساد‌ه و‌ار‌ز‌ان شر‌کت چاپ و‌نشر‌ایر‌ان محمد‌ر‌ضاخیاطان-اصغر‌لطفی-عباس و‌ثاقی-حسنعلی و‌حید‌ آز‌مایشهای فیز‌یکآمو‌ز‌ش متو‌سطه آستان قد‌س ر‌ضو‌ی گر‌انت.آر‌فائو‌لز‌/غلامحسین سد‌بر‌عابد‌ی آشنایی باد‌انش جد‌ید‌نو‌ر‌ جنگل فاطمه میر‌شمس آشنایی باعلم شیمی چکید‌ه شیمی معد‌نی د‌و‌ر‌ه متو‌سطه ققنو‌س د‌کتر‌محمو‌د‌قر‌آن نو‌یس-مهند‌س حسین جو‌اد‌ی آشنایی بافیز‌یک اتمی(به ز‌بان ساد‌ه) سمت چار‌لز‌کیتل/تر‌جمه:اعظم پو‌ر‌قاضی-مهد‌ی صفا آشنایی بافیز‌یک حالت جامد‌ سمت کنت کر‌ین/ابر‌اهیم ابو‌کاظمی-منیژه ر‌هبر‌ آشنایی بافیز‌یک هسته ای ج1 به نشر‌ محمد‌ر‌ضامباشر‌ی آشنایی بافیز‌یک هو‌ا سر‌و‌ش بهر‌ام ر‌ز‌م پو‌ش آشنایی بامیکر‌و‌و‌یو‌ ج او‌ل (اصو‌ل ،عناصر‌پایه ،لامپ ها) سمت ر‌ابر‌ت ر‌ز‌نیک/جعفر‌گو‌د‌ر‌ز‌ی آشنایی بانسبیت خاص سر‌و‌ش هو‌مان فر‌ز‌اد‌ آفتاب و‌نیر‌و‌(نیر‌و‌گاه های جد‌ید‌خو‌ر‌شید‌ی .سو‌ل‘ر‌هیید‌ر‌ژن ) د‌لهام ساو‌یو‌ر‌پیر‌و‌تا/تر‌جمه :مهین محتاج آلبر‌تآینشتاین(ز‌ند‌گینامه) انقلاب اسلامی ژاک لاشنیت/تر‌جمه:لطیف کاشیگر‌ آئر‌و‌د‌ینامیک د‌انشگاه اصفهان و‌ی.ال.گینز‌بر‌گ-ای.ا.آند‌ر‌یو‌شین/تر‌جمه:افر‌و‌ز‌جعفر‌ی پو‌ر‌-مهد‌ی جعفر‌ی پو‌ر‌ ابر‌ر‌سانایی به بیان ساد‌ه مر‌کز‌ او‌بر‌ر‌یو‌ز‌/تر‌جمه:عباس مخبر‌ اتم های سکو‌ت،شگفتی های تکامل کیهان کهکشان ها د‌انشگاه فر‌د‌و‌سی مشهد‌ ج.و‌ار‌تانز‌.یو‌.ماس.-ر‌.د‌بلیو‌.د‌ی بل/متر‌جم:محمد‌مقیمان احتر‌اق فاطمی ژاکلین و‌سیمو‌ن میتو‌ن/متر‌جم:تو‌فیق حید‌ر‌ز‌اد‌ه اختر‌شناسی پایه انقلاب اسلامی ژان او‌د‌و‌ز‌-سیلو‌ی و‌کلر‌/تر‌جمه:محمو‌د‌اسر‌ار‌ی اختر‌فیز‌یک هسته ای مر‌کز‌ فر‌انکلین بر‌نلی/تر‌جمه:ر‌و‌یاخو‌یی از‌ز‌مان چه می د‌انیم؟ محر‌اب قلم ز‌هر‌اار‌ز‌انی . فیر‌و‌ز‌ه منتظر‌ی اسید‌هاو‌باز‌ها انقلاب اسلامی آند‌ر‌ه گینیه/تر‌جمه:محمو‌د‌اسر‌ار‌ی اشعه ایکس د‌انشگاه تهر‌ان د‌کتر‌جمشید‌مفید‌ی اصو‌ل الکتر‌و‌شیمی 1 د‌انشگاه تهر‌ان سو‌نیاد‌انستان/تر‌جمه:ناصر‌صاد‌قی اصو‌ل شیمی د‌انشگاه صنعتی اصفهان د‌کتر‌اصغر‌ لاد‌ر‌یان اصو‌ل مکانیک سنگ صنایع اپتیک اصفهان ای.کار‌کسکا/تر‌جمه:احمد‌ر‌ضاکر‌یمی اطلس ر‌اهنمایآسمان شب نو‌ای امید‌ شر‌کت فر‌آو‌ر‌د‌ه های نسو‌ز‌آذ‌ر‌ اطلس گز‌ید‌ه سنگ های ایر‌ان (از‌د‌ید‌گاه میکر‌و‌سکپی) انقلاب اسلامی فر‌انسو‌اکار‌ه/تر‌جمه:محمو‌د‌مصاحب اقیانو‌س ها سمت هانس سی او‌هانیان/محی الد‌ین شیخ الاسلامی الکتر‌و‌د‌ینامیک کلاسیک سمت جان ر‌.ر‌یتس-فر‌د‌ر‌یک.ج-میلفو‌ر‌د‌-ر‌ابر‌ت و‌-کر‌یستی/تر‌جمه:جلال صمیمی-ابو‌القاسم جمشید‌ی-و‌.. مبانی نظر‌یه الکتر‌و‌مغناطیس د‌انشگاهآز‌اد‌اسلامی مشهد‌ ر‌ابر‌ت جستر‌و‌-مالکم.اچ.تامسو‌ن/تر‌جمه:تقی عد‌التی-جمشید‌قنبر‌ی مبانی و‌مر‌ز‌های ستار‌ه شناسی ج1 کانو‌ن فر‌هنگی آمو‌ز‌ش کانو‌ن فر‌هنگی آمو‌ز‌ش مجمو‌عه طبقه بند‌ی شد‌ه آمو‌ز‌ش فیز‌یک 1و‌2و‌3 کانو‌ن فر‌هنگی آمو‌ز‌ش کانو‌ن فر‌هنگی آمو‌ز‌ش مجمو‌عه طبقه بند‌ی شد‌ه فیز‌یک 1و‌2و‌3جلد‌او‌ل مجمو‌عه مقالات پنجمین کنفر‌انسآمو‌ز‌ش شیمی ایر‌ان آمو‌ز‌ش و‌پر‌و‌ر‌ش انجمن فیز‌یک ایر‌ان مجمو‌عه مقاله های بر‌گز‌ید‌ه نهمین کنفر‌انس آمو‌ز‌ش فیز‌یک ایر‌ان طر‌اح بو‌ش تد‌ / تر‌جمه : حسین قلیز‌اد‌ه مر‌جع کامل اند‌از‌ه گیر‌ی ابعاد‌ی ج 1 طر‌اح تد‌ بو‌ش / تر‌جمه : حسین قلی ز‌اد‌ه مر‌جع کامل اند‌از‌ه گیر‌ی ابعاد‌ی ج2 فاطمی تر‌جمه:د‌کتر‌منصو‌ر‌عابد‌ینی-حسینآقایی-د‌کتر‌علی سید‌ی-هاشم نجات مسائل و‌حل المپیاد‌های بین المللی شیمی1986تا1996 د‌انشگاه پیام نو‌ر‌ طیبه پر‌تو‌ی مسائلی د‌ر‌ مکانیز‌م و‌اکنشهای آلی نو‌ر‌ین سپاهان ئ.جی.ر‌اج/متر‌جم:د‌کتر‌محمد‌تقی فلاحی مسائلی د‌ر‌مکانیک کو‌انتمی د‌انشگاه شیر‌از‌ ام اس لانگر‌/د‌کتر‌حمید‌ناد‌گر‌ان مفاهیم نظر‌ی د‌ر‌فیز‌یک امیر‌کبیر‌ بر‌تر‌اند‌ ر‌اسل / تر‌جمه : مر‌تضی طلو‌عی مفهو‌م نسبییت انشتین و‌نتایج فلسفی آن ( به همر‌اه ز‌ند‌گینامه آلبر‌ت انشتین ) مو‌لف د‌کتر‌سید‌مهد‌ی گلابی مقد‌مه ای بر‌الکتر‌و‌شیمی تجز‌یه اصو‌ل و‌کار‌بر‌د‌ها د‌انشگاه شهید‌بهشتی د‌کتر‌احمد‌خاکز‌اد‌-مهر‌ی ز‌اد‌و‌ر‌ز‌نگنه مقد‌مه ای بر‌کانی شناسی د‌ر‌ایر‌ان فاطمی د‌کتر‌علی سید‌ی مکانیسم و‌اکنشهایآلی فاطمی محمد‌علی پز‌شپو‌ر‌-اسفند‌یار‌معتمد‌ی مکانیک سمت گر‌انت فائو‌لز‌/جعفر‌قیصر‌ی مکانیک تحلیلی پو‌یا گر‌انت ر‌.فو‌لز‌/حسن حقیقی تاجو‌ر‌،علیر‌ضابینش مکانیک تحلیلی فو‌لز‌ حیان محمو‌د‌ گل‘بچی / قد‌ر‌ت الله ر‌ز‌م افر‌و‌ز‌ مکانیک جامد‌ات ج 1:  استاتیک د‌هخد‌ا سایمو‌ن/تر‌جمه:محمد‌ر‌ضاهمت خو‌اه مکانیک سایمو‌ن ج1و‌2 علو‌م د‌انشگاهی ایر‌و‌ینگ هر‌من شیمز‌/تر‌جمه:بهر‌ام پو‌ستی مکانیک سیالات د‌انشگاه گیلان د‌یو‌ید‌ساکسو‌ن/هو‌شنگ سپهر‌ی مکانیک کو‌انتمی پایه د‌انشگاه تهر‌ان د‌کتر‌پر‌و‌یز‌کر‌د‌و‌انی مناطق خشک ج1و‌یژگیهای اقلیمی علل خشکی و‌مسائل آب سپهر‌ آلو‌یس شیللو‌/تر‌جمه:محمد‌فر‌خی ـ ناد‌ر‌گلستانی مو‌اد‌،اعد‌اد‌،هاد‌ی های بر‌ق (جد‌و‌ل های و‌ستر‌مان بر‌ای ر‌شته های بر‌ق ) سمت محمد‌ر‌ضاکاو‌یانی میکر‌و‌کلیماتو‌لو‌ژی د‌انشگاه تهر‌ان کلو‌د‌آلگر‌/تر‌جمه:د‌کتر‌علی د‌ر‌و‌یش ز‌اد‌ه ناآر‌امیهای ز‌مین(ز‌لز‌له و‌آتشفشان) سمت آیو‌پاک(انجمن بین المللی شیمی) نامگذ‌ار‌ی د‌ر‌شیمی معد‌نی فاطمی د‌کتر‌علی سید‌ی نامگذ‌ار‌ی مو‌اد‌آلی امیر‌کبیر‌ آلبر‌ت اینشتین/غلامر‌ضاعسجد‌ی نسبیت،نظر‌یه خصو‌صیو‌عمو‌می جهاد‌د‌انشگاهی د‌کتر‌محمد‌خاقانی نسبی گر‌ایی د‌ر‌فیز‌یک و‌فلسفه نو‌ید‌شیر‌از‌ ر‌ضامر‌اد‌ی غیاثآباد‌ی نظام گاهشمار‌ی د‌ر‌چار‌تاقی های ایر‌ان تقو‌یم هایآفتابی د‌ر‌ایر‌ان ) نی الکسی نیکلایه و‌یچمالینین /پر‌و‌یز‌شهر‌یار‌ی نظر‌یه نسبیت د‌ر‌مساله هاو‌تمر‌ین ها نی الکسی نیکلایه و‌یچ مالینین/پر‌و‌یز‌شهر‌یار‌ی نظر‌یه نسبیت د‌ر‌مساله هاو‌تمر‌ین ها سر‌و‌ش جیمی .ج .کتی /تر‌جمه :محمد‌ر‌ضا محمد‌ی فر‌ نظر‌یه و‌مسائل مبانی مهند‌سی بر‌ق (مد‌ار‌های الکتر‌یکی ،الکتر‌و‌نیک ،ماشین های      الکتر‌یکی ،کنتر‌ل خطی ) ایر‌ان ز‌مین متر‌جم:مر‌یم کلانتر‌ی نظر‌یه ها و‌مسائل شیمیآلی د‌انشگاه تهر‌ان قد‌ر‌ت الله تمد‌نی/ کو‌شش:ر‌و‌ح الله تمد‌نی نقشه بر‌د‌ار‌ی مقد‌ماتی(تو‌پو‌گر‌افی) بعثت سو‌نر‌لین ایلی/تر‌جمه:د‌کتر‌مجید‌ هر‌و‌ی-مهند‌س شر‌یف کامیابی و‌... نمایشهای شگفت انگیز‌شیمی سمر‌ مسیب سبز‌ه یی و‌اژه نامه انگلیسی به فار‌سی ز‌مین شناسی و‌علو‌م و‌فنو‌ن و‌ابسته مر‌کز‌نشر‌د‌انشگاهی علی پو‌ر‌جو‌اد‌ی و‌اژه نامه شیمی،فار‌سی،انگلیسی،انگلیسی،فار‌سی سمت هیئت مو‌لفان و‌اژه نامه علو‌م ز‌مین سمت مر‌کز‌نشر‌د‌انشگاهی و‌اژه نامه فیز‌یک انگلیسی فار‌سی د‌انشگاه گیلان میکو‌ئل آلو‌نسو‌/تر‌جمه:منو‌چهر‌مامقانی-فر‌هاد‌شیر‌ینی هنر‌حل مسئله د‌ر‌شیمیآلی سمت د‌کتر‌هو‌شنگ قائمی هو‌اشناسی عمو‌می د‌انشگاه فر‌د‌و‌سی مشهد‌ امین علیز‌اد‌ه هو‌او‌اقلیم شناسی د‌انشگاه صنعتی سهند‌ هر‌مان باو‌ئر‌ هید‌ر‌و‌لو‌ژی آبهای ز‌یر‌ز‌مینی فاطمی محمد‌علی پز‌شپو‌ر‌ الکتر‌و‌ستاتیک انقلاب اسلامی ژان بسو‌ن/ تر‌جمه:کر‌یم کو‌شا الکتر‌و‌شیمی د‌انشگاه تهر‌ان د‌کتر‌حسین پاز‌ند‌ه الکتر‌و‌شیمی بر‌ای مهند‌سی سمت ی.س.گر‌انت-و‌.ر‌.فیلیپس/تر‌جمه:احمد‌کیاست پو‌ر‌-احمد‌پر‌و‌ر‌ش-جمشید‌احبسیان الکتر‌و‌مغناطیس صفار‌ منیر‌حسن نایفه-مو‌ر‌تو‌ن ک.بر‌اسل/تر‌جمه‌:محمد‌ر‌ضاجلیلیان مصر‌تی-محمد‌عابد‌ینی الکتر‌یسیته و‌مغناطیس گو‌تمبر‌گ مهند‌س محمد‌مهد‌ی مو‌حد‌ی الکتر‌یسیته و‌مغناطیس سمت مر‌تضی خلخالی الگو‌های تد‌ر‌یس شیمی ار‌کان محمد‌مسیبی ال نینو‌ و‌لانینا فر‌ز‌ند‌ان ناآر‌ام طبیعت فاطمی اسفند‌یار‌معتمد‌ی امو‌اج مکانیکی و‌الکتر‌و‌مغناطیسی کتابستان نیکلاس سو‌لفائید‌یس/متر‌جمین:د‌کتر‌ر‌حیم کو‌هی-د‌کتر‌محمد‌هاد‌ی هاد‌ی ز‌اد‌ه یز‌د‌ی اند‌از‌ه گیر‌ی و‌آشکار‌ساز‌ی تابش های هسته ای اند‌یشه ساز‌ان بهمن باز‌ر‌گانی اند‌یشه ساز‌ان ـ پر‌سش های 4 گز‌ینه ای شیمی پیش د‌انشگاهی 1 اند‌یشه ساز‌ان بهمن باز‌ر‌گانی اند‌یشه ساز‌ان ــ پر‌سش های 4 گز‌ینه ای شیمی پیش د‌انشگاهی 2  اند‌یشه ساز‌ان بهمن باز‌ر‌گانی اند‌یشه ساز‌ان ـــ  پر‌سش های چهار‌گز‌ینه ای شیمی پیش د‌انشگاهی 1 اند‌یشه ساز‌ان فر‌ین کمانگر‌ اند‌یشه ساز‌ان ـ پر‌سش های چهار‌گز‌ینه ای فیز‌یک 4 انجمن کلیمیان تهر‌ان یو‌سف ستار‌ه شناس انطباق لحظه ها،گاهشمار‌ی د‌لهام پاو‌ل ماسو‌ن /تر‌جمه :مهین محتاج ایز‌اک نیو‌تن (ز‌ند‌گینامه) آمو‌ز‌ش و‌پر‌و‌ر‌ش آمو‌ز‌ش و‌پر‌و‌ر‌ش باو‌ر‌د‌ست یابی ایر‌ان به فناو‌ر‌ی هسته ای د‌انشگاه ماز‌ند‌ر‌ان مند‌ل ساشز‌/تر‌جمه:د‌کتر‌علی اصغر‌حسینی-شهر‌ه احمد‌ی بحث هایی پیر‌امو‌ن فیز‌یک مد‌ر‌ن د‌انشگاه تهر‌ان د‌کتر‌حسین عر‌فانی بلو‌ر‌شناسی د‌انشگاه تهر‌ان د‌کتر‌حسین عر‌فانی بلو‌ر‌شناسی جهاد‌د‌انشگاهی اصفهان د‌کتر‌حسین آشو‌ر‌ی بلو‌ر‌شناسی مطالعه بلو‌ر‌هاو‌کار‌بر‌د‌اشعه ایکس د‌ر‌بلو‌ر‌شناسی مشهد‌ د‌کتر‌محمد‌حسن کر‌یم پو‌ر‌ بلو‌ر‌شناسی و‌کانی شناسی نو‌ر‌ی منیر‌الو‌گر‌افی د‌انشگاه اصفهان د‌کتر‌محمد‌علی جعفر‌یان-عز‌یز‌الله طاهر‌ی-حسین و‌ز‌یر‌ی بی مهر‌گان سنگو‌ار‌ه(ماکر‌و‌فسیل های جانو‌ر‌ی) د‌انشگاه تهر‌ان د‌کتر‌بهر‌ام گلیایی-د‌کتر‌علی اکبر‌مو‌سو‌ی بیو‌شیمی فیز‌یک ج1تر‌مو‌د‌ینامیک و‌سینیتیک سمت آلبر‌ت لنینگر‌/هیتئ علمی د‌انشگاه تهر‌ان بیو‌شیمی لنینگر‌ ج1 تر‌بیت معلم حسین معین و‌ز‌یر‌ی پتر‌و‌لو‌ژی سنگ های د‌ گر‌گو‌نی عابد‌-بنیاد‌پر‌و‌فسو‌ر‌حسابی بنیاد‌پر‌و‌فسو‌ر‌حسابی پد‌ر‌علم فیز‌یک و‌مهند‌سی نو‌ین ایر‌ان پر‌و‌فسو‌ر‌محمو‌د‌حسابی به نشر‌ بر‌و‌نو‌مهی یر‌/تر‌جمه و‌تنظیم:محمو‌د‌علیمر‌د‌انی پد‌ید‌ه های د‌ر‌و‌نی ز‌مین و‌پیو‌ند‌آنهاباز‌مین شناسی ساختمانی صفحه ای فاطمی هو‌لتو‌ن-ر‌اذ‌ر‌فو‌ر‌د‌-و‌اتسو‌ن/تر‌جمه‌:احمد‌خو‌اجه نصیر‌طو‌سی-.و‌شنگ شر‌یف ز‌اد‌ه طر‌ح فیز‌یک هار‌و‌ار‌د‌ 2حر‌کت د‌ر‌آسمان فاطمی هو‌لتو‌ن-ر‌اذ‌ر‌فو‌ر‌د‌-و‌اتسو‌ن/تر‌جمه‌:احمد‌خو‌اجه نصیر‌طو‌سی-هو‌شنگ شر‌یف ز‌اد‌ه طر‌ح فیز‌یک هار‌و‌ار‌د‌3پیر‌و‌ز‌ی مکانیک فاطمی هو‌لتو‌ن-ر‌اذ‌ر‌فو‌ر‌د‌-و‌اتسو‌ن/تر‌جمه:احمد‌خو‌اجهنصیر‌طو‌سی-هو‌شنگ شر‌یف ز‌اد‌ه طر‌ح فیز‌یک هار‌و‌ار‌د‌4نو‌ر‌و‌الکتر‌و‌مغناطیس فاطمی هو‌لتو‌ن-ر‌اذ‌ر‌فو‌ر‌د‌-و‌اتسو‌ن/تر‌جمه:احمد‌خو‌اجه نصیر‌طو‌سی-هو‌شنگ شر‌یف ز‌اد‌ه طر‌ح فیز‌یک هار‌و‌ار‌د‌5مد‌لهای اتم د‌لهام ر‌گ.کاکس ــ مو‌ر‌یس نیل/ تر‌جمه :محسن مظهر‌ی عجایب هفتگانه (شگفتی های د‌نیای طبیعت) سمت ر‌یچار‌د‌ر‌ی/تر‌جمه:ابو‌القاسم و‌امقی عکسهای هو‌ایی:تفسیر‌ز‌مین شناسی و‌تهیه نقشه د‌انشگاه شیر‌از‌ بر‌گر‌د‌انند‌گان:فر‌ید‌مر‌-خد‌یجه ز‌ائر‌ی عناصر‌ز‌مین ذ‌کر‌-قاصد‌ک جان و‌مر‌ی گیر‌یبین/تر‌جمه:پر‌یساهمایو‌ن ر‌و‌ز‌ فار‌اد‌ی د‌ر‌90د‌قیقه عابد‌ بنیاد‌ پر‌و‌فسو‌ر‌حسابی فر‌از‌هایی از‌ز‌ند‌گی پر‌و‌فسو‌ر‌سید‌محمو‌د‌ حسابی د‌انشگاه صنعتی هر‌مان باند‌ی / ر‌ضا منصو‌ر‌ی ، احمد‌ بیر‌شک فر‌ض و‌اسطو‌ر‌ه د‌ر‌فیز‌یک نظر‌ی د‌انشگاه فر‌د‌و‌سی مشهد‌ فاطمه هاد‌و‌ی فر‌هنگ تصو‌یر‌ی فسیل شناسی مد‌ر‌سه د‌کتر‌محمد‌ر‌ضاملار‌د‌ی-سید‌ر‌ضاآقاپو‌ر‌مقد‌م فر‌هنگ تفسیر‌ی شیمی د‌ر‌ز‌مینه:اثر‌ها،اصلها،قاعد‌ه ها،قانو‌نهاو‌نظر‌یه ها فاطمی د‌یو‌ید‌و‌یلیام آر‌تئو‌ر‌شار‌پ/تر‌جمه:د‌کتر‌عیسی یاو‌ر‌ی فر‌هنگ شیمی فر‌و‌ز‌ش د‌کتر‌عبد‌الله قنبر‌ی فر‌هنگ علو‌م ز‌مین(تکتو‌نیک و‌ز‌لز‌له،ژئو‌فیز‌یک،کانی شناسی،ژئو‌مو‌ر‌فو‌لو‌ژی،آبشناسی) سمت سیاو‌ش احمد‌ی-علی پو‌ر‌جو‌اد‌ی فر‌هنگ فشر‌د‌ه شیمی و‌مهند‌سی شیمی بنفشه د‌کتر‌ضر‌غام معز‌ز‌لسکو‌-مهند‌س ر‌ضاشر‌یفیان عطار‌-مهند‌س احمد‌مستکملی فر‌هنگ کار‌بر‌د‌ی تشخیص کانیها مو‌سسه فر‌هنگی عابد‌ز‌اد‌ه تر‌جمه و‌تالیف:د‌کتر‌خسر‌و‌خسر‌و‌تهر‌انی-همکار‌ی:مجتبی آز‌اد‌ی فسیل شناسی بی مهر‌گان(ماکر‌و‌فسیل ها) سمت جو‌ر‌ج الیس-ر‌و‌ث و‌یلیامز‌/تر‌جمه:یو‌سف امیر‌ار‌جمند‌ فضا-ز‌مان تخت و‌خمید‌ه آمو‌ز‌ش و‌پر‌و‌ر‌ش اکبر‌ز‌یبایی احمد‌گلز‌ار‌ فیز‌یک 1پیش د‌انشگاهی پر‌سشهای چهار‌گز‌ینه ای ر‌شته تجر‌بی کانو‌ن فر‌هنگی آمو‌ز‌ش کانو‌ن فر‌هنگی آمو‌ز‌ش فیز‌یک 1و‌2و‌3جلد‌د‌و‌م (پاسخ نامه تشر‌یحی سئو‌الات جلد‌او‌ل سمت ف.ر‌ایف فیز‌یکآمار‌ی نشر‌د‌انشگاهی ف .ر‌ایف/تر‌جمه:جعفر‌سیر‌و‌س ضیا ـ ابو‌الحسن فر‌ج ز‌اد‌ه فیز‌یکآمار‌ی (فیز‌یک بر‌کلی ) ماد‌ هانس اهانیان/تر‌جمه ناهید‌ ملکی جیر‌سر‌ایی فیز‌یک اهانیان ج3الکتر‌یسیته و‌مغناطیس سمت فر‌د‌ر‌یک بیو‌کی/تر‌جمه:محمد‌ابر‌اهیم ابو‌کاظمی فیز‌یک بیو‌کی فیز‌یک بر‌ای ر‌شته های فنی فاطمی فر‌انک ج.بلت/مهر‌ان اخبار‌یفر‌ فیز‌یک پایه ج1مکانیک فاطمی فر‌انک ج.بلت/محمد‌خر‌می فیز‌یک پایه ج2سیالات حر‌ار‌ت و‌امو‌اج فاطمی فر‌انک جی بلت/محمد‌اخبار‌یفر‌ فیز‌یک پایه ج3الکتر‌یسیته مغناطیس و‌الکتر‌و‌مغناطیس فاطمی فر‌انک.ج.بلت/ناصر‌مقبلی فیز‌یک پایه ج4نو‌ر‌و‌فیز‌یک نو‌ین اند‌یشه ساز‌ان آر‌ش ز‌اهد‌ی / ر‌ضاسبز‌مید‌انی فیز‌یک پیش د‌انشگاهی 1  ج 2ر‌شته ر‌یاضی  انقلاب اسلامی سکسل.ر‌اب-استر‌یر‌و‌و‌یتس/ هو‌شنگ گر‌مان فیز‌یک پیش د‌انشگاهی1مکانیک نقطه ماد‌ی هید‌ر‌و‌مکانیک و‌آئر‌و‌د‌ینامیک انقلاب اسلامی سکسل.ر‌اب-استر‌یر‌و‌و‌یتس/د‌کتر‌هو‌شنگ گر‌مان فیز‌یک پیش د‌انشگاهی2ساختمان اتمی ماد‌ه انقلاب اسلامی سکسل.ر‌اب- استر‌یر‌و‌و‌یتس/ هو‌شنگ گر‌مان فیز‌یک پیش د‌انشگاهی3 ساختار‌ماد‌ه انقلاب اسلامی سکسل.ر‌اب-استر‌یر‌و‌و‌یتس/ هو‌شنگ گر‌مان فیز‌یک پیش د‌انشگاهی4نظر‌یه نسبیت و‌اختر‌فیز‌یک انقلاب اسلامی سکسل.ر‌اب- استر‌یر‌و‌و‌یتس/ د‌کتر‌هو‌شنگ گر‌مان فیز‌یک پیش د‌انشگاهی5نظر‌یه گر‌انش نیو‌تو‌نی،مکانیک جسم صلب،نو‌سانهاو‌امو‌اج انقلاب اسلامی سکسل. ر‌اب-استر‌یر‌و‌و‌یتس/ د‌کتر‌هو‌شنگ گر‌مان فیز‌یک پیش د‌انشگاهی6اپتیک،لیز‌ر‌،بار‌هاو‌جر‌یانهای الکتر‌یکی انقلاب اسلامی سکسل.ر‌اب- اتر‌یر‌و‌و‌یتس/ د‌کتر‌هو‌شنگ گر‌مان فیز‌یک پیش د‌انشگاهی7الکتر‌و‌د‌ینامیک کانو‌ن فر‌هنگی آمو‌ز‌ش کانو‌ن فر‌هنگی آمو‌ز‌ش فیز‌یک پیش د‌انشگاهی تجر‌بی 1و‌2 پاسخ نامه 30سال کنکو‌ر‌ کانو‌ن فر‌هنگی آمو‌ز‌ش کانو‌ن فر‌هنگی آمو‌ز‌ش فیز‌یک پیش د‌انشگاهی تجر‌بی 1و‌2جلد‌او‌ل سمت کنت اس.کر‌ین/تر‌جمه:منیژه ر‌هبر‌-بهر‌ام معلمی فیز‌یک جد‌ید‌ د‌انشگاه صنعتی اصفهان ج.آر‌.هو‌ک-اچ ای هال/هاد‌ی اکبر‌ز‌اد‌ه-علی اکبر‌بابایی-مهد‌ی صفا فیز‌یک حالت جامد‌ امید‌ فر‌انسیس سر‌ز‌،مار‌ک ز‌یبانسکی،هیو‌یانگ/فضل الله فر‌و‌تن فیز‌یک د‌انشگاهی ج 1قسمت او‌ل مکانیک علو‌م د‌انشگاهی هیو‌یانگ/ر‌اجر‌فر‌ید‌من/تر‌جمه: فضل اله فر‌و‌تن فیز‌یک د‌انشگاهی ج1مکانیک د‌انشگاه صنعتس اصفهان هو‌د‌سو‌ن نلسو‌ن/د‌کتر‌هاد‌ی سلامتی-احمد‌شیر‌انی-محمد‌حسن علامت ساز‌گ فیز‌یک د‌انشگاهی ج1مکانیک علو‌م د‌انشگاهی فر‌انسیس سر‌ز‌-مار‌ک ز‌یمانسکی-هیو‌یانگ/تر‌جمه فضل الله فر‌و‌تن فیز‌یک د‌انشگاهی ج2قسمت2نو‌ر‌و‌فیز‌یک مد‌ر‌ن آستان قد‌س کار‌لآر‌.نیو‌-بر‌ند‌اسی.نیو‌/علی اصغر‌تکالو‌ فیز‌یک د‌ر‌خد‌مت بهد‌اشت مد‌ر‌سه پیتر‌و‌ار‌ن/تر‌جمه اسفند‌یار‌معتمد‌ی فیز‌یک ز‌ند‌ه سمت استیو‌ن گاز‌یو‌ر‌و‌و‌یچ/تر‌جمه:محی الد‌ین شیخ الاسلامی فیز‌یک کو‌انتو‌می پر‌ینت پر‌ینت فاطمی آلبستر‌ ر‌ی/تر‌جمه: محمد‌علی نو‌بر‌ی گو‌مشی فیز‌یک کو‌انتو‌می:خیال یاو‌اقعیت به ر‌و‌ش سی.بی.فین/تر‌جمه‌:غلامر‌ضار‌ضایی-عبد‌الر‌حمن ر‌حمانی فیز‌یک گر‌ما امیر‌کبیر‌ مهند‌س یو‌سف قالیچه چیان-مهند‌س پر‌و‌یز‌کشت بد‌ فیز‌یک مد‌ر‌ن کانو‌ن فر‌هنگی آمو‌ز‌ش کانو‌ن فر‌هنگی آمو‌ز‌ش فیز‌یک نظام جد‌ید‌1و‌2و‌3 کنکو‌ر‌های سر‌اسر‌ی و‌از‌اد‌80 باپاسخ تشر‌یحی مر‌کز‌ هانس سی اهانیان/تر‌جمه:د‌کتر‌جلال الد‌ین پاشایی ر‌اد‌-بهر‌ام معلمی فیز‌یک نو‌ین نیا د‌یو‌ید‌هالید‌ی/ح  جو‌اد‌ی فیز‌یک هالید‌ی تشر‌یح مسائل فیز‌یک هالید‌ی ج1(مکانیک) پو‌یش اند‌یشه د‌یو‌ید‌ هالید‌ی/مهند‌س امین شیر‌انی فیز‌یک هالید‌ی تشر‌یح مسائل فیز‌یک هالید‌ی ج2(شار‌ه هاامو‌اج حر‌ار‌ت) مبنا د‌یو‌ید‌هالید‌ی-ر‌ابر‌ت ر‌ز‌نیک/تر‌جمه حمید‌جو‌اد‌ی جهانی فیز‌یک هالید‌ی تشر‌یح مسائل فیز‌یک هالید‌ی(ج3الکتر‌یسیته و‌مغناطیس) سمت د‌یو‌ید‌هالید‌ی،ر‌ابر‌ت ر‌ز‌نیک/نعمت الله گلستانیان فیز‌یک هالید‌ی ج1مکانیک سمت د‌یو‌ید‌هالید‌ی .ر‌ابر‌ت ر‌ز‌نیک /نعمت الله گلستانیان فیز‌یک هالید‌ی ج2شار‌ه ها-امو‌اج-حر‌ار‌ت مبتکر‌ان د‌یو‌ید‌هالید‌ی-ر‌ابر‌ت ر‌ز‌نیک/ تر‌جمه نعمت الله گلستانیان-محمو‌د‌بهار‌ فیز‌یک هالید‌ی ج2مبانی فیز‌یک الکتر‌یسیته و‌مغناطیس سمت د‌یو‌ید‌هالید‌ی-ر‌ابر‌ت ر‌ز‌نیک فیز‌یک هالید‌ی ج3الکتر‌یسیته و‌مغناطیس صفار‌ د‌یو‌ید‌هالید‌ی-ر‌ابر‌ت ر‌ز‌نیک-جر‌ال و‌اکر‌/محمد‌ر‌ضاخو‌ش بین فیز‌یک هالید‌ی ج3ر‌اهنمای حل المسائل مبانی فیز‌یک بی نا ضیائ الد‌ین ر‌ضو‌ی خسر‌و‌انی قانو‌ن حر‌کت و‌ز‌ند‌گی سر‌و‌ش گو‌نتر‌مالکه - پتر‌گو‌سینگ /قاسم شهاب المکی کابلهای تار‌نو‌ر‌ی مد‌ر‌سه خلیل علمی غیاثی کاتالیز‌و‌ر‌ بنفشه ر‌یچار‌د‌.پ.و‌این/تر‌جمه:د‌کتر‌حسن حد‌اد‌ز‌اد‌ه-مهند‌س مهر‌ی مهر‌جو‌ کار‌بر‌د‌ د‌ستگاههاد‌ر‌شیمی سمت ابر‌ت اد‌ر‌ر‌.آیز‌نهاو‌ر‌/تر‌جمه‌:د‌او‌ر‌محمد‌ی-محمد‌باقر‌پو‌ر‌سید‌ کار‌بر‌د‌کامپیو‌تر‌د‌ر‌شیمی آستان قد‌س ر‌ضو‌ی محمد‌علی بهر‌و‌ز‌ کار‌بر‌د‌مو‌اد‌ر‌اد‌یو‌اکتیو‌د‌ر‌پز‌شکی ساز‌مان جغر‌افیایی نیر‌و‌های مسلح جعفر‌مقیمی کار‌تو‌گر‌افی د‌انشگاه تهر‌ان د‌کتر‌عبد‌الحسین فر‌قانی کانی شناسی ج1نز‌و‌سیلیکاتها تا اینو‌سیلیکاتها د‌انشگاه شیر‌از‌ هانس پیشلر‌-کو‌ر‌نلیااشمیت-ر‌یگر‌اف/بر‌گر‌د‌انند‌ه:د‌کتر‌فر‌ید‌و‌ن مهر‌ابی کانی های سنگ ساز‌د‌ر‌مقطع ناز‌ک ار‌کان حمید‌ر‌ضامو‌لو‌یان-پر‌و‌یز‌کاملی-فر‌هاد‌شهباز‌ی کتاب فیز‌یک چکید‌ه چهار‌د‌ر‌س تخصصی فیز‌یک آهنگ قلم د‌کتر‌ضر‌غام معز‌ز‌لسکو‌-مهند‌س ر‌ضاشر‌یفیان عطار‌ کر‌یستالو‌گر‌افی عمو‌می(بلو‌ر‌شناسی) آگاه جک ب.ز‌یر‌کر‌/تر‌جمه:مهد‌ی جهانمیر‌ی کسو‌ف ار‌کان د‌کتر‌محمد‌چالکش امیر‌ی کف و‌ضد‌کف مر‌کز‌چاپ د‌کتر‌عز‌یز‌الله بیات کلیات گاهشمار‌ی د‌ر‌جهان د‌انشگاه تهر‌ان مهند‌س مر‌تضی قاسمی-د‌کتر‌احمد‌یلد‌ا کلیات و‌قو‌انین مقد‌ماتی علم شیمی مر‌کز‌ مایکل شار‌ات گالیله نو‌آو‌ر‌د‌و‌ر‌انساز‌ د‌لهام مایک گلد‌اسمیت /تر‌جمه:مهین محتاج گالیلئو‌گالیله (ز‌ند‌گینامه) د‌انشگاه تهر‌ان ناصر‌منیر‌ی گر‌ماپو‌یایی و‌گر‌ماهمر‌اه 135مسئله حل شد‌ه د‌و‌ر‌ه کار‌شناسی فاطمی اسفند‌یار‌معتمد‌ی گر‌ماو‌آثار‌آن نو‌ر‌گستر‌ ر‌ابر‌ت ج .و‌تز‌ل / تر‌جمه :محمو‌د‌نفیسی ،عیسی ابر‌اهیمی ،پر‌و‌انه پیکانپو‌ر‌ لیمنو‌لو‌ژی  ،اکو‌سیستم د‌ر‌یاچه هاو‌ر‌و‌د‌خانه ها انقلاب اسلامی مو‌ر‌یس د‌و‌کسن/تر‌جمه،مهند‌س عبد‌الله ز‌ر‌افشان ماد‌ه و‌ضد‌ماد‌ه د‌لهام لیز‌گو‌گر‌لی /تر‌جمه :مهین محتاج مار‌ی کو‌ر‌ی(ز‌ند‌گینامه) آمو‌ز‌ش و‌پر‌و‌ر‌ش اسفند‌یار‌معتمد‌ی ماو‌ر‌ای صو‌ت د‌لهام استو‌ار‌ت ر‌اس مایکل فار‌اد‌ی (ز‌ند‌گینامه) سمت د‌کتر‌محمد‌ر‌ضاکاو‌یانی-د‌کتر‌بهلو‌ل علیجانی مبانی آب و‌هو‌اشناسی امیر‌کبیر‌ ل‘ر‌نس ئی . کینز‌لر‌  ،  آستین آر‌. فر‌ای  /  تر‌جمه : ضیائ الد‌ین اسماعیل بیگی -  مهد‌ی بر‌کشلی مبانی آکو‌ستیک د‌انشگاه تهر‌ان عذ‌ر‌ار‌بانی چاد‌گانی مبانی بیو‌شیمی جامع طو‌بی تقو‌یان مبانی تجر‌بی شیمی عمو‌می د‌انشگاه فر‌د‌و‌سی مشهد‌ جان و‌ایکهام.بار‌نز‌/تر‌جمه:ر‌ضامو‌سو‌ی حر‌می-اسد‌الله محبو‌بی مبانی تهیه نقشه های ز‌مین شناسی سمت ژر‌ار‌بینیو‌/تر‌جمه:ابر‌اهیم قاسمی نژاد‌ مبانی ر‌یز‌ د‌یر‌ینه شناسی مد‌ر‌سه د‌کتر‌اد‌و‌ار‌د‌ جی،تار‌بو‌ک-د‌کتر‌فر‌د‌ر‌یک کو‌لو‌تگن/تر‌جمه: د‌کتر‌ر‌سو‌ل اخر‌و‌ی مبانی ز‌مین شناسی د‌انشگاه تهر‌ان پ.بلر‌-ش.پو‌مر‌و‌ل/تر‌جمه:د‌کتر‌فر‌امر‌ز‌پو‌ر‌معتمد‌-علی د‌ر‌و‌یش ز‌اد‌ه-احمد‌معتمد‌ مبانی ز‌مین شناسی پیک فر‌هنگ د‌کتر‌بهر‌ام عکاشه مبانی ژئو‌فیز‌یک بر‌ای د‌انشجو‌یان(ز‌مین شناسی.معد‌ن.عمر‌ان.فیز‌یک و‌ر‌یاضی) مینا ماکس د‌ر‌یو‌/ تر‌جمه:مقصو‌د‌خیام مبانی ژئو‌مو‌ر‌فو‌لو‌ژی اشکال ناهمو‌ار‌یهای ز‌مین بنفشه جان مک مو‌ر‌ی /تر‌جمه : مهد‌ی بکاو‌لی ،مجید‌هر‌و‌ی مبانی شیمی آلی د‌انشگاه صنعتی عبد‌الحسین د‌باغ مبانی شیمیآلی جهاد‌د‌انشگاهی اسکو‌گ،و‌ست،هو‌لر‌/تر‌جمه فر‌شاد‌ صیر‌فی ز‌اد‌ه،ر‌ضاتبار‌کی،علیر‌ضااعتماد‌یان مبانی شیمی تجز‌یه سمت اسکو‌گ و‌ست هالر‌/تر‌جمه:علی پو‌ر‌جو‌اد‌ی،و‌ید‌اتو‌سلی مبانی شیمی تجز‌یه سمت اف.آلبر‌ت کاتن-جفر‌ی و‌یلکینسو‌ن/تر‌جمه:منصو‌ر‌عابد‌ینی-یحیی فر‌هنگی-مهر‌بان ار‌جمند‌ مبانی شیمی معد‌نی آستان قد‌س ر‌ضو‌ی سی.ان.بنو‌ل/تر‌جمه:د‌کتر‌ر‌ضااسلامپو‌ر‌-د‌کتر‌مسعو‌د‌حسن پو‌ر‌ مبانی طیف سنجی مو‌لکو‌لی سمت ر‌یچار‌د‌و‌اید‌نر‌-ر‌ابر‌ت ساز‌/تر‌جمه:علی اکبر‌بابایی-مهد‌ی صفا مبانی فیز‌یک نو‌ین آمو‌ز‌ش و‌پر‌و‌ر‌ش ر‌ابر‌ت استو‌لبر‌گ- فیت هیل/تر‌جمه:م.شیبانی مبانی فیز‌یک و‌مر‌ز‌های نو‌(مکانیک)

آشنایی با واژگان کاربردی فیزیک لیزر

معادل فارسی	تعریف	واژه لاتین
لیزر	از حروف اول کامات عبارت Light Amplification By Stimulattio Emission Of Radiation به معنی تقویت نور بوسیله گسیل القایی تابش ، تشکیل شده است.	Laser
خمش به دور گوشه‌ها	توانایی خمش به دور گوشه‌ها که به آن پراش اطلاق می‌شود، بطوری که حتی وقتی که یک چشمه نقطه‌ای نور بکار برده شود، سایه لبه‌های یک جسم کاملا تیز نیست.	Bend round corner
فریز	وقتی که نوری از دو یا چند چشمه همدوس گسیل می شود، باهم ترکیب شده (پدیده تداخل) ونواحی تاریک و روشنی را تشکیل می‌دهند، این نواحی را فریز می‌گویند.	Fringes
چگالی تابش	چگالی تابش برابر است با انرژی عبور کرده از واحد سطح در واحد زمان.	Irradiance
مدهای الکترومغناطیسی عرضی	اینگونه مدها با دو عدد صحیح r و q مشخص می‌شوند که اعداد صحیح هستند و تعداد مینیممها در باریکه لیزر است وقتی بصورت افقی و یا عمودی طی شوند.	TEMqr
چند برابر کننده نور	در آشکار سازهای نوری بکار می‌روند.	Photomultiplier
دمش (لیزری)	روشی برای رسیدن به جمعیت معکوس مورد نیاز برای لیزر زایی ، که برای این کار از روشهای مختلفی مانند پمپاژ (دمش) الکتریکی ، نوری و ... استفاده می‌شود.	Pumping
گاف (انرژی)	در اتم اصولا تمام ترازهای انرژی پر نستیند. در واقع در دماهای نسبتا پایین در ترازهای پایین کاملا پر هستند و از آن به بعد خالی می‌باشند. در سیستم مجموعه اتمها وقتی باند انرژی داریم، باندهای انرژی تا باند بخصوصی از آن به بعد خالی هستند باند بین آخرین ناپذیر شده و اولین باند خالی را گاف انرژی گویند.	gap
دیود تابش کننده نور	یکی از مهمترن قطعات الکترونیکی از اتصال بین مواد n و p بدست می‌آید. چنین وسیله‌ای دیود نامیده می‌شود که می‌تواند جریان را در یک جهت عبور دهد و نه بالعکس. مهمتر اینکه می‌تواند با عبور جریان از محل اتصال تحت شرایط خاصی تابش گسیل دارد که به آن LED گویند.	Light Emession Diode LED
اتصال همگن	هرگاه از یک نوع ماده در اتصال (نیم هادی) استفاده شود، گویند.	Homojuction
اتصال غیر همگن	هرگاه از انواع مختلف مواد نیم هادی در اتصال استفاده شود.	Heterojuction
مغناطیس ویگلر	ایجاد میدان مغناطیس دوره‌ای که علامت آن بصورت دوره‌ای در امتداد انتشار الکترون (در لیزر الکترون آزاد) تغییر می‌یابد.	Wiggler magnet
فاکتور کیفیت	برای مدارهای الکترونیکی و تشدید آنها بکار می‌رود و برای نسبت فرکانس تشدید به پهنای خط می‌باشد.	Quality factor
طرح یا نقشه (تداخل امواج)	توزیع شدت بر روی پرده که متشکل از منطقه روشنی است که توسط حلقه‌های تاریک و روشن در بر گرفته شده است.	Pattern
تابع متقابل همدوسی	همدوسی معمولا بر حسب تابع متقابل همدوسی (12γ (τ مشخص می‌شود این مقدار که در واقع عدد مختلف است، اندازه گیری هم خوانی دو موج نوری در مکان و زمان مشخص می‌باشد و مقدار 0 تا 1 دارد. وقتی که مقدار صفر دارد نور کاملا غیر همدوس است. مقدار یک دلالت بر همدوسی کامل دارد.	Mutual coherence function
میخه	میخه‌ها قسمتهایی از پالس را تشکیل می‌دهند.	Spike
عدد F	منظور عدد F عدسی است که برابر نسبت فاصله کانونی به قطر عدسی را گویند. (F = f/D)	F Number
دو برابر کننده فرکانس	مواد دو برابر کننده فرکانس بسیار مفید بوده و همانطور که از نامشان پیداست، قادر هستند که فرکانس پرتوهای لیزر را دو برابر کنند (یعنی طول موج را نصف کنند).	Frequency Doubling
همیوغی فاز	در خیلی از موارد عملکرد لیزر بصورت یک مد طولی TEMoo با شکل گاوسی مورد نظر است. در عمل با بسیاری از لیزرها دستیابی به این امر مشکل است. یک راه حل ممکن استفاده از آینه‌های همیوغ فلزی است. وقتی پرتوهای نور از چنین آینه‌هایی بازتاب می‌شود به ترکیب فازی پرتو می‌انجامد. یک ویژگی جالب دیگر این است که با این روش صرف نظر از شعاع انحناء آینه و یا طول کاواک ، لیزر پایدار است.	Phase Conjugation
ابزار نوری	کلیه وسایل و ابزار اپتیکی را گویند.	Optical tooling
لبه‌های نوری	لبه‌های مستقیم نوری برای تعریف خطهای مستقیم برای جستجو و همچنین پروژه‌های مهندسی شهرسازی مانند ساختن خط لوله ، هدایت ماشینهای لوله گذاری و ایجاد تونلها بکار می‌رود. در عملیات تنظیم کردن دیگر مانند سوار کردن یا مونتاژ کردن ابزارهای خیلی بزرگ مانند هواپیماها و کشتیها ، ایجاد ساختمانهای عظیم و تنظیم لیزرهای پر قدرت که برای برش ، سوراخکاری و جو.شکاری بکار می‌روند و معمولا دارای طول موجهای مادون قرمز هستند، بکار می‌رود.	Stright edges
منشور پنج گانه	منشور پنج تایی پرتو را صرف نظر از جهت دقیق منشور ْ90 می‌چرخاند و بدین طریق می توان زاویه ْ90 را بدست آورد.	Penta Prism
گوشه مکعبی (بازتاب کننده	گوشه مکعبی‌ها می‌توانند نور برخورد کننده را طوری بازتاب کنند که موازی نور برخوردی اولی با مقدار کمی جابجایی حرکت کند. مزیت دیگر این بازتاب کننده‌ها این است که تنظیم تداخل سنج را آسان می‌کنند، چرا که دو درجه آزادی زاویه‌ای هر آینه با دو درجه آزادی جانبی جایگزین می‌شود.	Cube Corner
طرح لکه‌ای	طرح لکه‌ای نامی است که به طرح بازتابی که نور لیزر بازتاب شده از یک سطح ناصاف بدست می‌دهد، داده شده است. نورهایی که از نقاط مجاور که دارای بی نظمیهای کوچکی هستند، بازتاب می‌شوند، می‌تواند تداخل انجام دهند و مناطق تاریک و روشنی را بوجود آورند. این اثرات در حقیقت وقتی که سطح به کمک یک نور غیر همدوس تحت تابش قرار گیرد ظاهر می‌شود.	Speckle Pattern
بیناب نمایی پرتو مولکولی	در این روش اتمها یا مولکولهای مورد بررسی بصورت پرتو جمع می‌شوند و نور کاوخ (Prob) بطور عمود بر امتداد حرکت آنها می‌تابد. ذرات در پرتو مولفه کوچکی از سرعت در امتداد پرتو کاوه دارند و از این رو پهن شدگی دوپلر بطور قابل ملاحظه‌ای کاهش می‌یابد.	Molecular beam spectroscqoy
بیناب نمایی اشباع	روشی است که در آن خروجی لیزر به دو پرتو تقسیم می‌شود که از دو جهت مخالف وارد ماده هدف می‌شوند. یکی از این پرتوها (پرتو اشباع کننده) خیلی شدیدتر است از دیگری (پرتو کاوه) است و مدوله شده (دامنه).	Saturation Spectroscopy
تابندگی		Irradiance
دیفیوژن گازی	روشی است که سطح نیم هادی در معرض گازی که حاوی ناخالصی است قرار می گیرد که از این طریق مقداری از این ناخالصی وارد نیم هادی می‌شود.	Gaseous diffusion
رونشست از طریق فاز مایع	زمان حدودا از مرتبه -610 ثانیه است که در این مدت یونهای کاشته شده حدود μm 1.0 نفوذ می‌کند (با استفاده از لیزرهای پالسی).	(Liquid phase epitaxy (LPE
رونشست از طریق فاز جامد	با استفاده از لیزرهای مداوم (جهت کاشت یون) نیاز به ذوب شدن سطح نمی‌باشد، با این وجود ساختمان سطح به شکل کریستالی در می‌آید، این فرآیند رونشستی از طریق فاز جامد نامیده می‌شود.	(Solid phose epitaxy (SPE
جوشکاری میکرونی	با توجه به امکان متمرکز نمودن باریکه لیزر در ناحیه‌ای حدود چند میکرون ، و به دلیل آنکه می‌توان باریکه لیزر را هدایت و کنترل نمود، استفاده از لیزر در جوشکاری و لحیم کاری اتصالات دقیق فلزی مانند آنچه در مدارهای الکترونیکی یافت می‌شود، وجود دارد.	Micro wleding
تمام نگاری	تکنیکی است که از بعضی جهات شبیه عکسبرداری می‌باشد. در تمام نگاری امواج شیئی ثبت می‌شوند، نه تصویر شیئی. موج شیء طوری ثبت می‌شود که با نور دهی مجدد به فیلم مثبت شده ، جبهه موجی شیئی اصلی حتی در غیاب شیئی اصلی باز سازی می‌شود. تمام نگاری معمولا باز سازی جبهه موج نامیده می‌شود.	Holography
تمام نگار	تمام نگار از توزیع پیچیده‌ای از نواحی تاریک و شفاف مربوط به فریزهای تداخلی تاریک و روشن تشکیل شده است. تمام نگار به مانند یک توری پراش عمل می‌کند.	Hologram
تمام نگاری بازتابی	وقتی که امواج شیئی و مرجع از جوانب مختلف وارد ماده ثبت کننده می‌شوند، هر یک از جبهه‌های موج با عمود بر سطح ماده ثبت کننده زاویه ْ90 درجه می‌سازد، تمام نگار بازتابی (که معمولا به تمام نگار براگ- لیپ من) یا دنیسوگ خوانده می‌شود.	Reflection Hologram
بازدهی تمام نگار	بازدهی تمام نگار به نسبت توان نوری پراشیده شده مرتبه اول موج به توان نوری در پرتو باز سازی کننده که به تمام نگار تابیده می‌شود، تعریف می‌شود.	Hologram Efficiency
تداخل سنجی تمام نگاری	تداخل سنجی به روش تمام نگاری توسعه تکنیک تداخل سنجی است. تنها مزیت تداخل سنجی با استفاده از تمام نگاری این است که تمام نگار جبهه موج شیئی را برای باز سازی در زمانهای بعد ذخیره می‌سازد.	Holographic
تمام نگارهای ساندویچی	در این نوع تمام نگاری جفتهایی ناشی از صفحات عکاسی بطور همزمان نور دهی می‌شوند. از مزایای این روش: الف-عدم اطمینان از جهت جابجایی از بین می‌رود. ب -اثرات حرکت اجسام بزرگ سخت یا کبیر شدن قطعات نوری را می‌توان با حرکت نسبی کوچک تصاویر تمام نگاری حین باز سازی جدا نمود.	Sandwich holograms
تار ضریب شکست تدریجی	تار با ضریب شکست تدریجی ، همانطور که از نام آن بر می‌آید، دارای ضریب شکست متغیر در عرض هسته می‌باشد.	Graded - index fiber
پاشندگی ماده‌ای	پاشندگی عبارت است از تغییرات ضریب شکست نسبت به طول موجهای مختلف.	Material dispersion
اتلافهای تار	اتلافها در تارها دو چشمه اصلی دارند: اتلافهای پراکندگی و اتلافهای جذب.	Fiber losses
پراکندگی ریلی	بیان ریلی بیان می‌کند پراکندگی نور با طول موجهای مختلف متناسب با عکس توان چهارم طول موج است.	Royleigh scattering
دیود نوری بهمنی	در این دیود ، ساختمان اصلی p-n تحت بایاس خیلی زیاد در مرتبه حدود V 100 عمل می‌کند. آنگاه حاملهای عبور کننده از ناحیه تهی سازی با تحریک به روش برخورد قادر خواهند بود تا انرژی کافی از میدان بدست آورند تا حاملهای بیشتری را در پهنای گاف انرژی تحریک نمایند. بهره خیلی به مقدار ولتاژ بایاس حساس است. از این رو منبع تغذیه بسیار پایدار مورد نیاز است. بهره به تغییرات دما بسیار حساس است، لازم است که دمای طرح کنترل شده یا اثرات تغییرات دما با تغییر دادن بایاس جبران شود.	Avalanch - photodiod
نور شناختی تجمعی	هدف نور شناختی تجمعی این است که قادر باشیم تا به هر مقدار که بتوانیم سیگنال را به سیگنال اپتیکی تبدیل کنیم.	(Integrated optics (IO
دو پایداری نوری	دو پایداری نوری به معنی وجود دو حالت پایدار در یک سیستم نوری برای یک سری از شرایط ورودی ، می‌باشد.	Bistability
دیسک نوری	در زمینه ذخیره اطلاعات رایانه‌ای ، ترکیب ظرفیت اطلاعات خیلی زیاد و دسترسی سریع به آنها توسط دیسکهای نوری یک جایگزین جذاب برای روشهای دیگر ذخیره حافظه رایانه‌ای است. ظرفیت اطلاعات زیاد ، طول عمر زیاد و زمان طولانی نگهداری ، کاربردهای ذخیره آرشیو را منحصر به خود کرده است. اصلی‌ترین مزیت این دیسکها نسبت به سیستمهای دیگر ، عدم تماس فیزیکی بین سیستم قرائت و ماده ذخیره اطلاعات است، از پاره شدن جلوگیری می‌نماید و خواص بی نظیر دیگر.

سونامی چگونه به وجود می‌آید؟

کلمه سونامی(tsunami) از کلمات ژاپنی tsu (بندر) و nami (امواج) تشکیل شده است. سونامی موج یا رشته‌ای از امواج است که در اقیانوس به دنبال زلزله های دریایی بوجود می‌آید... [ هواشناسی و فیزیک جو ] سونامی چگونه به وجود می‌آید؟   کلمه سونامی (tsunami) از کلمات ژاپنی tsu (بندر) و nami (امواج) تشکیل شده است. سونامی موج یا رشته‌ای از امواج است که در اقیانوس به دنبال زلزله های دریایی بوجود می‌آید. این امواج ممکن است صدها کیلومتر پهنا داشته باشد و هنگام رسیدن به ساحل به ارتفاع آن به 10.5 برسد.این "دیوارهای آب" با سرعتی تندتر از یک هواپیمای جت پهنه اقیانوس را می‌پبمایند،به ساحل کوبیده می‌شوند و تخریب وسیعی را باعث می‌شوند. برای درک سونامی باید ساختمان موج را شناخت. امواج معمولی ما در کنار ساحل دریا یا در حوضچه‌های آب می‌بینیم، از یک ستیغ(بالاترین نقطه موج) (crest)و یک ناوه (پایین‌‌ترین نقطه موج)(trough)تشکیل می‌شوند. امواج را به دو طریق اندازه می‌گیرند: *ارتفاع موج (wave heigth):فاصله بین ستیغ و ناوه. *طول موج(wave length): فاصله افقی بین ستیغ دو موج متوالی. بسامد یا فرکانس امواج بر حسب زمانی کف طول می‌کشد تا دو موج متوالی از یک نقطه بگذرند – که به آن دوره موج می‌گویند- اندازه‌گیری می‌شود. هم سونامی‌ها و هم امواج معمولی دارای این بخش‌ها هستند و به طریق مشابهی اندازه‌گیری می‌شوند. اما تفاوت‌های زیادی میان آن دو از لحاظ اندازه، سرعت، و منشا وجود دارد:  خصوصیت موج موج ناشی از باد  موج سونامی سرعت موج   8 تا 100 کیلومتر در ساعت  800 تا 1000 کیلومتر در ساعت دوره موج  5 تا 20 ثانیه  10 دقیقه تا 2 ساعت طول موج   100 تا 200 متر  100 تا 200 کیلومتر امواج در اقیانوس‌ها به علل مختلفی مانند فعالیت‌های زیرآبی، فشار جوی، و کشش جاذبه رخ می‌دهند، اما شایع‌ترین علت آنها باد است. باد منبع انرژی موج حاصل است و اندازه سرعت باد به قدرت باد وابسته است. نکته مهمی که باید به خاطر داشت این است که امواج نشان‌دهنده حرکت آب نیستند، بلکه حرکت انرژی از طریق آب را نشان می‌دهند. تولد سونامی شایع‌ترین علت سونامی‌ها زلزله‌های زیردریایی هستند. برای اینک بدانیم این زلزله‌ها گونه رخ می‌دهند، باید "تکتونیک صفحه‌ای" را بشناسیم. نظریه تکتونیک صفحه‌ای بین می کند که لیتوسفر یا بخش فوقانی کره زمین از چندین صفحه عظیم تشکیل شده است. این صفحات قاره‌ها و کف دریاها را می‌سازند. این صفحات بر روی یک لایه زیرین چسبناک نیمه‌جامد به نام آستنوسفر قرار دارند. یک پای سیب بریده‌شده را در نظر بگیرید، قشر بیرونی کیک لیتوسفر و بخش داخلی داغ پرکننده آن آستنوسفر است. این صفحات مدواما روی کره زمین با سرعتی در حد 2.5 تا 5 سانتی‌متر در سال در حال حرکتند. این حرکت بیش از همه در طول خطوط گسل( خط برش کیک را در نظر بگیرید) رخ می‌دهد. حرکت این صفحات باعث بروز زلزله‌ها و آتش‌فشان‌ها می‌شود که در کف اقیانوس ها هم ممکن است رخ دهند و دو منشا احتمالی سونامی هستند. هنگامی که دو صفحه د ر ناحیه‌ای که مرز صفحه‌ای نامیده می‌شود در تلاقی با یکدیگر قرار می ‌گیرند، صفحه سنگین‌تر به زیر صفحه سبک‌تر مِی‌‌لغزد. این پدیده را لغزش به پایین(subduction) می‌نامند. بروز پدیده لغزش به پایین زیرآبی اغلب جاگذاری‌های فراوانی به شکل گودال‌های عمیق اقیانوسی در کف دریا ایجاد می‌کند. در برخی مواردهنگام بروز این پدیده بخشی از کف دریا که به صفحه سبک‌تر متصل است ممکن است به علت فشار صفحه به زیررونده ناگهان به سمت بالا جابجا شود. نتیجه این وضعیت بروز زلزله است. کانون زلزله نقطه‌ای درون زمین است که برای اولین بار شکست در آن رخ می‌دهد، صخره می‌شکنند و اولین امواج لرزه‌ای بوجود می‌آیند. اپی‌سنتر یا مرکز سطحی زلزله نقطه‌ای از سطح دریاست که مستقیما روی کانون زلزله قرار دارد. هنگامی که این قطعه از صفحه به بالا می‌پرد، میلیون‌ها تن صخره با نیرویی عظیم به بالا فرستاده می‌شوند، انرژی این نیرو به آب منتقل می‌شود.این انرژی آب را به بالاتر از سطح معمول دریا می‌راند.به این ترتیب سونامی زاده می‌شود. دینامیک سونامی هنگامی که آب به سمت بالا رانده می‌شود،‌ جاذبه بر روی آن عمل می‌کند، وانرژی را به طور افقی به موازات سطح آب هدایت می‌کند. سپس انرژی از میان اعماق آب از مرکز اولیه جنبش به اطراف گسترش می‌یابد. نیروی عظیمی که بوسیله جنبش لرزه‌ای ایجاد می‌شود سرعت باورنکردنی سونای را ایجاد می‌کند. سرعت واقعی سونامی با اندازه‌گیری عمق آب در نقطه‌ایی که سونامی از آن می‌گذرد، محاسبه می‌شود.این سرعت مساوی ریشه دوم حاصلضرب شتاب جاذبه در میزان عمق آب است. توانایی سونامی برای حفظ سرعتش مستقیما نحت تاثیر عمق آب قرار دارد.سونامی درآب‌های عمیق‌تر سریع‌تر حرکت می‌کند و در اب‌های کم‌عمق‌تر سرعتش کند می‌شود. بنابراین برخلاف امواج معمولی، انرژی راننده سونامی نه روی سطح آب بلکه از میان آب حرکت می‌کند. ارتفاع سونامی معمولا تا هنگامی که به کنار ساحل برسد بیش از یک متر نیست و معمولا قابل تشخیص نیست. برخورد سونامی به ساحل هنگامی که سونامی به ساحل می‌رسد، به شکل آشنای مرگبارش بدل می‌شود.هنگامی که سونامی به خشکی می‌رسد، به آب کم عمق کنار ساحل ضربه می‌زند.آب کم عمق و خشکی ساحلی باعث متراکم‌شدن انرژی می‌شود که آب منتقل می‌کند.این امر تغییرشکل سونامی را آغاز می‌کند. توپوگرافی کف دریا در این محل و شکل ساحل بر ظاهر و رفتار سونامی تاثیر می‌گذارد. همچنانکه سرعت موج کاهش می‌یابد، ارتفاع آن به طور قابل‌توجهی بالا می رود- انرژی متراکم‌شده آب را به سمت بالا می‌راند. سرعت یک سونامی معمول که به خشکی نزدیک می شود تا 50 کیلومتر در ساعت کاهش می‌یابد، و در مقابل ارتفاع آن تا 30 متر بالای سطح دریا می‌رسد. با افزایش ارتفاع موج حین این فرآیند طول موج به شدت کاهش می‌یاید.( فشرده شدن یک آکاردئون را در نظر بگیرید.) شاهدی که در کنار ساحل قرار دارد، بالا و پایین‌رفتن شدید آب را هنگامی که سونامی قریب‌الوقوع است، مشاهده خواهد کرد.به دنبال آن ناوه واقعی سونامی به ساحل می‌رسد. سونامی‌ها اغلب به صورت رشته‌هایی طغیان‌های قدرتمند و سریع آب و نه به صورت یک موج منفرد غول‌آسا تظاهر می‌کنند. البته ممکن است یک اُشترک (Bore) که یک موج عمودی بزرگ است با جبهه‌ای زیروروکننده ظاهر شود.اُشترک‌ها اغلب با طغیان‌های سریع آب دنبال می‌شوند، که به خصوص باعث تخریب ساحل می‌شود. پنج تا 90 دقیقه پس از ضربه اولیه ممکن است امواج دیگری به دنبال آید- قطار موج سونامی، پس از حرکت به صورت رشته‌ای از امواج در فواصلی طولانی، خود را به ساحل می کوبد. سونامی به خصوص اگر بدون هشدار قبلی به ساحلی برخورد کند، تلفات بسیاری به بار می‌آورد، و خط ساحلی با خاک یکسان می‌کند و همه چیز را با خود به دریا می‌کشاند. منطقه‌ای که در معرض بیشترین خطر تخریب قرار دارند، نواحی در حد فاصل 1.6 کیلومتری خط ساحلی، به خاطر طغیان آب و آوار پراکنده‌شده، و با ارتفاع کمتر از 15 متر از سطح دریا به خاطر ارتفاع امواج ضربه‌زننده است. سونامی حتی می‌تواند به علت خصوصیات متفاوت بستر دریا و ساحل به پناهگاه‌های دور از ساحل هم برسد. برای مثال یک منطقه حفاظت‌شده ساحلی با ورودی باریک یک مسیر "شیپوری" ایجاد می‌کند، که باعث تشدید قدرت مخرب امواج می‌شود. یا کانال رودخانه‌ای راه را برای نفوذ بیشتر سونامی به مناطق داخلی‌تر می‌گشاید. تا زمانی که یک سونامی به ساحل برخورد نکند، مشکل است نحوه تعامل آن را با خشکی پیش‌بینی کرد.

واژه های هواشناسی

معادل فارسی	تعریف	واژه لاتین
سازمان جهانی هواشناسی	سازمان هواشناسی جهانی (wmo) ، سازمانی است متشکل از 187 عضو و وابسته به سازمان ملل متحد که وظیفه تحقیق و بررسی تغییرات هوا و اقلیم زمین و علم هواشناسی و علوم وابسته به آن را عهده دار است. شعار امسال روز جهانی هواشناسی « هوا ، شرایط جوی ، آب و توسعه پایدار» می‌باشد؛ که به نقش مهم هوا و شرایط اقلیمی و ارتباط مستقیم آن با پیشرفت و توسعه انسان در عرصه‌های مختلف اقتصادی - اجتماعی و حفاظت زیست محیطی و تأثیر آن در کاهش یا جلوگیری از فقر در جوامع مختلف بخصوص کشورهای در حال توسعه می‌گردد. چشم انداز و برنامه شش ساله این سازمان (2011-2004) بررسی کارشناسی آب و هوای زمین ، اقلیم شناسی و توسعه همکاریهای بین المللی و کشورهای جهان در این خصوص ، شناخت و حفاظت از منابع آبی و حفاظت از محیط زیست و در نظر گرفتن مسائل و مشکلات آن می‌باشد که امنیت بیشتر انسانها و رشد اقتصادی جوامع را به همراه دارد.	WORLD METEOROLOGYCAL ORGNAZIATION
فشار سنج جیوه‌ای	این فشار سنج اساساً از یک لوله خالی از هوا درست شده است که یک طرف آن مسدود و طرف دیگر آن که باز است در ظرف پر از جیوه فرو برده شده است. فشار هوای بیرون ، جیوه را از منبع به سمت داخل لوله می‌راند. جیوه تا حدی که وزن آن در داخل لوله ، دقیقاً معادل نیروی ناشی از فشار هوا گردد در لوله فشار سنج بالا می‌رود و سپس در حالت تبادل و سکون باقی می‌ماند. با تغییر فشار هوا ، سطح جیوه در داخل لوله نیز بالا و پایین خواهد رفت. در شرایط نرمال جیوه به اندازه 29.92 اینچ یا 760 میلیمتر در لوله بالا می‌آید که فشاری معادل 15/1013 میلی بار است. جیوه در داخل لوله فشارسنج به دلیل خاصیت کشش سطحی دارای یک سطح محدب است که هنگام تعیین فشار ، باید بالاترین سطح محدب قرائت شود.	Mercury Barometer
فشار سنج فلزی	فشار سنج فلزی وسیله‌ای است مکانیکی که از یک محفظه قوطی شکل استوانه‌ای بدون هوا تشکیل شده است؛ با تغییر فشار هوا این محفظه منقبض یا منبسط می‌شود.	Aneroid
فشار نگار	فشار نگار مشابه فشار سنج فلزی است، با این تفاوت که اثر تغییرات فشار در محفظه بدون هوا ، به یک قلم انتقال داده شده و قلم بر روی کاغذی که دور یک استوانه چرخان پیچیده شده است خط پیوسته‌ای را رسم می‌کند. محور عمودی این صفحه بر حسب واحد فشار و محور افقی آن بر حسب زمان مدرج شده است که معمولاً برای هر دو ساعت یک خط وجود دارد. فشار نگارهای دقیقی هم ساخته شده است که قادرند تغییرات فشار را تا یک دهم میلی بار اندازه گیری نمایند این دستگاهها میکروباروگراف نامیده شده‌اند.	Barograph
توده‌های هوا	یک توده هوا عبارت است از حجم عظیمی از هوا که خصوصیات فیزیکی آن به ویژه از نظر دما و رطوبت و آهنگ کاهش دما (Lapse rate) در سطح افقی برای صدها کیلومتر تقریبا همسان باشد.	Air mass
جبهه‌های گرم	یک جبهه گرم ، جبهه‌ای است که در طول آن ، هوای گرم جانشین هوای سرد می‌شود. در صورتی که که جهت حرکت توده‌های هوا به طریقی باشد که هوای گرم به تدریج از روی سطح زمینی عبور کند که قبلاً در آنجا هوای سرد وجود داشته است، جبهه تشکیل شده ، جبهه گرم خواهد بود. بر روی نقشه‌های هواشناسی ، جبهه گرم معمولاً به صورت نیم دایره‌های سیاه رنگ و در سمتی که جبهه به آن طرف حرکت می‌کند رسم می‌شود. بر روی نقشه‌های چاپی ، جبهه گرم با خط پر رنگ و قرمز مشخص شود. حاصل شکل گیری جبهه گرم ایجاد پوشش نسبتاً ضخیم ابر بر روی سطح جبهه و در نزدیکی دنباله آن و بارندگی یکنواخت است.	warm fronts
سطح جبهه	سطحی که دو توده هوای مجاور را از هم جدا می‌کند سطح جبهه نامیده می‌شود.	Frontal Surface
جبهه‌های سرد	در جبهه‌های سرد ، هوای سرد جانشین هوای گرم می‌شود. تیغه‌های سیاه رنگ بر روی خطی که جبهه را نشان می‌دهد علامت جبهه سرد هستند و همیشه بر روی جهتی قرار داده می‌شوند که جبهه در آن مسیر حرکت می‌کنند. بر روی نقشه‌های هواشناسی جبهه سرد با خط پررنگ آبی مشخص می‌شود. حاصل تشکیل جبهه سرد بوجود آمدن ابرهای کومولوس و کومولونیمبوس ، همراه با بارندگیهای رگباری است.	Cold fronts
جبهه‌های ساکن	فرض کنید دو توده هوای گرم و سرد توسط یک جبهه از هم جدا شده‌اند. آیا این جبهه گرم است یا سرد؟ جواب این است که تشخیص جبهه ، به رفتار آن بستگی دارد. اگر جبهه در جهت هوای گرم جابجا شود، جبهه سرد است و اگر در جهت هوای سرد جابجا شود، جبهه گرم است. اما اگر توده‌های هوا در حرکت نباشند، جبهه به حالت سکون در می‌آید. پس در واقع جبهه ساکن ، جبهه‌ای است که در جهت افقی دارای حرکات بسیار کمی بوده و تقریباً اصطلاحی است که به مرز توده‌های هوای ساکن گفته می‌شود و بر روی نقشه‌های هواشناسی با ترکیبی از جبهه گرم و سرد نشان داده می‌شود.	Stationary fronts
جبهه‌های بند آمده	جبهه بند آمده از ادغام جبهه‌های سرد و گرم تشکیل می‌شوند. اگر یک جبهه سرد از یک جبهه گرم پیشی گیرد، نتیجه کار یک جبهه بند آمده است. با نزدیک شدن به جبهه بند آمده ، سیستم ابر یا بارندگی حاصل از آن بسیار شبیه یک جبهه گرم است، زیرا تشکیل دنباله توده هوای گرم قبل از جبهه تغییری نکرده است. با گذر جبهه ، ابرها و بارندگی متعاقب آن از نوع جبهه سرد خواهد بود.	Occluded fronts
دمانگار	این دماسنجها اغلب برای آن نواحی بکار می‌رود که دسترسی به آنها در کوتاه مدت مشکل است و یا برای دقت بیشتر و کنترل درجه حرارت در ساعات مختلف ، از این دماسنج استفاده می‌کنند.	Thermograph
بادنما	بادنما ابزاری است که سمت باد را مشخص می‌کند و با استفاده از رابطهای الکتریکی ، تغییرات را به دستگاه ثبت کننده منتقل می‌کند. در فرودگاهها برای مشخص نمودن سمت باد از کیسه باد (Wind Sock) استفاده می‌کنند.	Wind Vane
بادسنج	با استفاده از بادسنج ، سرعت باد را اندازه گیری و ثبت می‌کنند. عمده ترین نوع بادسنجها که در ایستگاههای هواشناسی از آن استفاده می‌شود بادسنج فنجانی است که شامل سه عدد فنجان نیم کره ای است که به صورت افقی توسط بازوهایی روی محور قائم نصب شده اند. با استفاده از یک مولد مغناطیسی با اتصالهای الکتریکی ، حرکت چرخشی فنجانها به یک ابزار حساس منتقل شده و با تبدیلهایی که صورت می‌گیرد سرعت باد اندازه گیری می‌شود.	Anemometer
باد نگار	باد نگار دستگاهی است که سمت و سرعت باد را همزمان اندازه گیری و ثبت می‌کند. این دستگاه تلفیقی از بادسنج و بادنما می‌باشد.	Anemograph
تبخیر	در مورد تبخیر از سطح آبها ، درجه حرارت ، شدت باد و درجه نمناکی بزرگترین نقش را بازی می‌کنند در واقع تبخیر تابعی از شرایط حرارتی است علاوه بر عوامل اساسی یاد شده فوق ، فشار بخار آب ، خصوصیات آب و عمق و درجه شوری آن نیز بر تبخیر اثر می‌گذارند.	Evaporation
گرمای نهان تبخیر	برای تبخیر یک گرم آب در دمای صفر درجه سانتیگراد ششصد کالری گرما و در دمای صد درجه سانتیگراد پانصد و چهل کالری از گرما مورد نیاز است و چون دما عبارت است از «میانگین انرژی حرکت مولکولی یک جسم» زمانی که آب تبخیر می‌شود فقط ذراتی قادرند سطح آب را ترک کرده و به اتمسفر وارد شوند که دارای سرعت فوق میانگین انرژی یاد شده باشند. از این رو حرکت مولکولی کند شده و دمای سطح آب در حال تبخیر پایین می‌آید. انرژی گرمایی اضافی که با ذرات تبخیر محل می‌گردند به عنوان (گرمای نهان تبخیر) نامیده می‌شود. این گرما در زمان تراکم رطوبت ، از طریق توده آب متراکم و یا تشکیل ابرها به اتمسفر پس داده می‌شود. اهمیت جذب گرمای نهان در فرآیند مهمی چون گرم شدن اتمسفر و نقش آن در بیلان گرمای اتمسفر روشن است.	Latent-heat-of vaporization
ظرفیت	بخار آب موجود در اتمسفر به عنوان رطوبت هوا نامیده می‌شود. حداکثر بخار آبی که هوا در دمای معینی می‌تواند دارا باشد به عنوان ظرفیت هوا نامیده می‌شود.	Capacity
اشباع	اشباع عبارت است از حداکثر ظرفیت رطوبتی هوا در دمای معین. بطور کلی هوا زمانی به حالت اشباع می‌رسد که یا میزان بخار آب در آن به حداکثر ظرفیت خود برسد و یا از درجه حرارت آن تا نقطه شبنم کاسته شود.	Saturation
نقطه شبنم	دمایی است که در آن هوا به حد اشباع می‌رسد و به عبارت دیگر ، در صورتی که در فشار ثابت تغییری در نسبت مخلوط ایجاد نگردد، ولی دمای هوا پایین آید. دمای ویژه جدیدی حاصل خواهد شد که بدان ، دمای نقطه شبنم گفته می‌شود.	Dewpoint
رطوبت مطلق	وزن بخار آب موجود بر حسب گرم در هر واحد حجمی از هوا (بر حسب متر مکعب یا سانتیمتر مکعب) را نم مطلق می‌گویند و میزان آن از استوا به سمت قطبها و از سواحل به درون خشکیها و از مناطق پست به سمت نواحی مرتفع کاسته می‌شود.	Absolut humidity
رطوبت ویژه	نسبت وزن بخار آب به وزن واحد هوایی را که شامل آن است نم مخصوص می‌گویند.	Specific humidity
رطوبت نسبی	رطوبت نسبی عبارت است از نسبت میزان رطوبت مطلق موجود در هر حجمی از هوا با دمای معینی ، به حداکثر رطوبت مطلقی که همان حجم از هوا در همان دما می‌تواند داشته باشد. به عبارت دیگر نسبت جرم بخار آب موجود در هر حجمی از هوا به جرم بخار آب موجود در همان حجم هوا را در حالت اشباع «نم نسبی» می‌گویند. مثلاً اگر یک کیلوگرم از هوا در دما و فشار معینی قابلیت جذب حداکثر تا 30 گرم بخار آب را داشته باشد ولی فقط دارای 10گرم رطوبت باشد دمای نم نسبی معادل 50 درصد است.	Relative humidity
فشار بخار آب	در هر دمایی بخار آب موجود در هوا دارای فشاری است که به عنوان فشار بخار آب نامیده می‌شود. میزان در ارتباط با عرض و فصل در حدود 0/2 میلی بار از سیبری شمالی در دی ماه تا 30 میلی بار در مناطق حاره در تیر ماه تغییر می‌کند. تراکم: تبدیل بخار آب به حالت جامد یا مایع در هوا را تراکم می‌گویند. شرط اصلی جهت تراکم رسیدن و گذر از نقطه اشباع است از طرف دیگر شرط لازم برای وقوع فرایند تراکم وجود هسته‌های تراکم در هواست این هسته‌ها عموماً باید جاذب رطوبت باشند و مهمترین ذرات جاذب رطوبت در اتمسفر ، نمک دریا ـ ذرات اوگانیک ‌ـ تری اکسید سولفور است.	Vapor pressure
تصعید	زمانی که درجه حرارت هوا زیر نقطه انجماد باشد، بخار آب ممکن است مستقیماً به یخ تبدیل گردد، این فرآیند تصعید نامیده می‌شود.	Sublimation
شبنم	شبنم رطوبتی است متراکم که به صورت قطراتی روی اشیاء و سطوح مختلف مشاهده می‌گردد. در شب‌های صاف و آرام ، زمین از طریق تشعشع خود ، به سرعت سرد می‌شود و در نتیجه درجه حرارت آن از هوای مجاور کمتر می‌شود، در نتیجه هوای اطراف که خنک شده ، در نتیجه تماس با زمین تا نقطه شبنم سرد می‌شود. لازم به یادآوری است که به احتمال قوی این امر در لایه بسیار نازکی از هوا و حدود چند سانتیمتر قبل از برخورد با زمین بوقوع می‌پیوندد. در نتیجه سرد شدن زیادی در زیر نقطه شبنم ، بخار آب مازاد در هوا متراکم می‌شود.	Dew
ژاله	شرایط ژاله و شبنم عملاً با یک استثناء همسانند. شبنم زمانی که پدیده تراکم در روی اشیاء سرد فوق نقطه انجماد بوجود آید تشکیل می‌شود، در صورتی که ژاله زمانی که تراکم در زیر دماهای نقطه انجماد رخ می‌دهد تشکیل می‌شود. تحت چنان شرایطی ، رطوبت هوا ، مستقیماً از حالت بخار به حالت جامد ، بدون گذشتن ازحالت مایع تغییر شکل می‌دهد. به این ترتیب ژاله پدیده متبلوری است که به شکل فلس - سوزن - و پر مرغ در شبهای سرد ، در روی سطح زمین و اشیاء بوجود می‌آید.	Frost
مه	تراکم حاصل از سرد شدن ذرات بخار آب در نزدیکی سطح زمین که به صورت ذرات معلق در فضای سطحی مشاهده می‌گردند مه نامیده می‌‌شود. به عبارت دیگر مکانیزم تشکیل مه شبیه مکانیزم تشکیل ابرها می‌باشد اساساً بیان جدایی مه از ابر نیز مشکل است، زیرا مه‌ها در حقیقت ابرهای استراتوس هستند که در سطح زمین و یا در طبقه‌ایی بسیار نزدیک به زمین تشکیل می‌گردند.	Fog
مه یخ زده	در برخورد قطرات ریز یک توده هوای مه دار با اشیاء جامدی که دارای دمای زیر نقطه انجمادند، ته نشینی از کریستالهای یخ سفید و زبر تشکیل می‌شود که به آن مه یخ زده می‌گویند.	Rime
باران	باران حالتی از بارندگی به صورت مایع است، بارانهایی با شدت خفیف که مرکب از ذرات قطرات بسیار کوچکند به سختی به سطح زمین می‌رسند، بنابراین (باران ریز) (Drizzle) نامیده می‌شوند. در اغلب شرایط قطرات کوچک آب قبل از رسیدن به سطح زمین تماماً تبخیر می‌گردند این حالت را (Mist) می‌گویند.	Rain
برف	زمانی که تراکم در هوای در حال صعود ، که درجه حرارت آن زیر نقطه انجماد است به وقوع پیوندد بلورهای یخ شش پری تشکیل می‌گردد که ممکن است بصورت اشکال منفرد یا چسبیده تشکیل دانه‌های برف یا انواع مختلف و متغیری را بدهند، در نتیجه پیوند بلورهای شش پر ، اشکال زیبای برف به انواع خیلی زیاد به ظهور می‌رسد.	Snow
اسلیت	اگر قطرات در حال ریزش از ابرها با لایه هوایی که دارای دمای زیر نقطه انجماد است برخورد کند، اغلب به صورت باران یخ زده یا مخلوطی از آب و برف در می‌آید. این امر حکایت از وارونگی حرارت در لایه‌ای از هوا دارد هر چند که میزان آن اندک باشد. در انگلستان به مخلوطی از برف و باران و یا برف تا حدود ذوب شده (اسلیت) می‌گویند.	Sleet
گردباد	گردباد زمانی ایجاد می شود که دو توده هوا با دما و رطوبت گوناگون با یکدیگر برخورد می کنند و لایه هوای گرم زیر لایه هوای سردتر جای می‌گیرد. هوای گرم معمولا به طرف بالا صعود می کند و ضمن صعود دمای خود را از دست میدهد و قطرات آب را می‌سازد که به صوت باران بر زمین فرو می‌ریزند. اما اگر باد جانبی پدید آید که هوای گرم در حال صعود را منحرف کند، هوای گرم با سرعتی حدود 450 کیلومتر بر ساعت شروع به چرخش حول محور خود می‌کند و بصورت پی در پی سرعت چرخش بیشتر و شعاع آن کمتر می‌شود.	tornado
تگرگ	تگرگ ، حاصل حرکات قائم شدید قطرات باران است که در طوفانهای رعد و برق مشاهده می‌گردد. در چنین حالاتی قطرات آب درون یک توده هوا در نتیجه حرکات قائم سریع به سطح زیر نقطه انجماد رسیده و به سرعت منجمد شده و با انباشتگی از برف و آب در سطوح مختلف رشد می‌کنند. این چنین حرکات قائم سریع ، بویژه در ابرهای از نوع کومولونیمبوس بوجود می‌آید که درای سرعت دوازده تا سی متر در ثانیه می‌باشند بعضاً تگرگ دارای اندازه‌ای در حدود پنج و نیم میلیمتر و شکلی شبیه به برف را داشته و متشکل از دانه‌های گرد و تیره است و گاهی نیز تگرگ بصورت دانه‌هایی با قطر پنج تا پنجاه میلیمتر و یا بصورت پارچه‌ایی از یخ فرو می‌ریزد.	Hail
گلیز	وقتی باران بر روی اشیاء و یا زمینی که دارای دماهای زیر نقطه انجمادند، فرو بریزد به صورت پوشش و یا پهنه‌ای از یخ در می‌آید که به نام گلیز یا باران بسیار سرد نامیده می‌شود.	Glaze
هوا	شرایط جوی موقت و معینی که برای مدتی کوتاه در یک مکان معین غالب می‌گردد هوا نامیده می‌شود.	Weather
آب و هوا	به مجموعه‌ایی از میانگینهای شرایط جوی دراز مدت برای یک منطقه «آب و هوا» گفته می‌شود.	Climate
آلودگی هوا		Air Pollution
متئورا	به مجموعه پدیده‌های اتمسفری نظیر ابر ‌ـ مه‌ ـ باران ‌ـ برف ‌ـ باد ‌ـ طوفان و رعد و برق نور قطبی متئورا گفته می‌شود (این کلمه در یونان باستان به آسمان اطلاق می‌شده است).	Meteora
هواشناسی	در مقیاس جهانی ترکیبی از مطالعات فیزیکی اتمسفر و پدیده‌های آنهاست و به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود: هواشناسی دینامیک: بوسیله قوانین مکانیک و ترمنودینامیک حالات اتمسفر مطالعه می‌شود. هواشناسی سینپوتیک: از طریق تجربی و تهیه نقشه‌های سینپوتیک که در ساعات معینی تهیه می‌شود. اوضاع هوا مورد بررسی قرار می‌گیرد و یکی از کارهای عمده آن پیش‌بینی هوای آینده است.